W dwóch poprzednich numerach „Wolnej Drogi” zaprezentowaliśmy Państwu nasz mini przewodnik po muzeach i skansenach kolejowych znajdujących się w naszym pięknym kraju. Okres wakacji niestety nieubłaganie zbliża się do końca. Warto jednak w tym okresie zrealizować ostatnie podróże podsumowujące ten czas. By w tym pomóc przedstawimy dziś kolejną, trzecią i ostatnią część naszego przewodnika.
Pierwsze kroki skierujemy na Śląsk, a dokładniej do prywatnego muzeum znajdującego się na terenie zespołu historycznej parowozowni w Jaworzynie Śląskiej. Budynek parowozowni wachlarzowej pochodzi z 1907 roku, a w kolejnych latach przechodził kilkakrotnie modernizacje i rozbudowę.
Historia powstania kolekcji rozpoczęła się w 1992 roku. Wówczas to zarówno PKP, jak i Klub Sympatyków Kolei we Wrocławiu rozpoczęli tworzenie kolekcji.
Niestety, jak to często bywa w takich przypadkach, zapał kolekcjonerów nie mógł zaradzić brakom finansowym, które są niezbędne do utrzymania oraz rozbudowy kolekcji. Sam obiekt parowozowni również zaczął popadać w ruinę. W 2004 roku założone zostało Muzeum Kolejnictwa, które rozpoczęło starania o uratowanie kolekcji. W 2016 r. Muzeum stało się Oddziałem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Zbiór eksponatów przejęty od PKP składał się z 34 lokomotyw, 41 wagonów i 8 maszyn warsztatowych.
Obecnie Muzeum dysponuje największą kolekcją taboru kolejowego w Polsce, jej podstawę stanowi zbiór 40 lokomotyw parowych produkcji niemieckiej, polskiej, amerykańskiej oraz angielskiej oraz przeszło 60 wagonów kolejowych różnego typu i przeznaczenia a także inne szynowe pojazdy specjalistyczne.
Ekspozycje stałe, które możemy oglądać w Muzeum Kolejnictwa na Śląsku prezentują historię kolei i techniki kolejowej od XIX wieku do okresu PRL. W częściowo chronologicznym układzie wyodrębniono 7 tematycznych przestrzeni ekspozycyjnych: Naczelnik 1930 (historia kolei w Jaworzynie Śląskiej 1843-1945), Naczelnik 1977 (historia kolei w Jaworzynie 1945-1990), Pracownia ODRA (prezentująca jedyną na Dolnym Śląsku elektroniczną maszynę cyfrową, czyli komputer mainframe ODRA 1305), Kolejowa Kasa, Kolejowa Medycyna Pracy, Kolejowa Drukarnia oraz zabytkowa makieta kolejowa H0.
Po zakończeniu zwiedzania warto udać się do nieodległych Pyskowic, do tamtejszego skansenu kolejowego, znajdującego się w dawnej wagonowni i lokomotywowni. Skansen powstał z inicjatywy Towarzystwa Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji Skansenów. W skansenie zachowano kilkadziesiąt lokomotyw parowych, 11 lokomotyw spalinowych, ponad 20 wagonów towarowych i osobowych, tendry, dźwig kolejowy oraz elektryczny zespół trakcyjny EW90. Kolekcję parowozów wzbogaciły m.in. eksponaty z Łaz i likwidowanego skansenu w Krzeszowicach.
Władze skansenu prowadzą negocjacje z lokalnym samorządem w sprawie przejęcia terenu należącego obecnie do PKP PLK i PKP S.A. Celem jest utworzenie Górnośląskiego Muzeum Kolejnictwa. Czy to się uda?
Następnie warto skierować się do wsi Redecz Krukowy w powiecie włocławskim. Znajduje się tam prywatne muzeum, którego właścicielem jest Janusz Borkowski, właściciel Kujawskiej Fabryki Maszyn Rolniczych „Krukowiak” w Brześciu Kujawskim. Kolekcja zaczęła powstawać w 2009 roku. Większość eksponatów pochodziło z prywatnej kolekcji właściciela oraz następnie od prywatnych darczyńców.
Z biegiem lat muzeum poddano reorganizacji. Wyodrębniono z niego Kujawskie Muzeum Oręża, Nauki i Techniki, a od 1 lipca 2017 r. także Kujawskie Muzeum Kolei. Jak możemy znaleźć w dość oszczędnym opisie znajdującym się na stronie internetowej muzeum: Wśród zbiorów Muzeum znajdują się zabytkowe lokomotywy parowe i spalinowe, wagony towarowe i osobowe, drezyny, cysterny, podwozia kolejowe oraz tramwaje. Dla zwiedzających udostępniona jest mała stacja kolejowa wraz z wyposażeniem i historycznymi zbiorami akcesoriów kolejowych.
Zwiedzając nasz kraj wzdłuż i wszerz warto zaglądać do miejscowości leżących wzdłuż różnych szlaków kolejowych. Znajdują się w nich często małe, niekiedy prywatne muzea i skanseny kolejowe, posiadające niekiedy ciekawe elementy infrastruktury i taboru kolejowego.
Krzysztof Drozdowski
krzysztof.drozdowski@wolnadroga.pl
(Fot. Muzeum Techniki w Jaworzynie Śląskiej)
