W katastrofie samolotu Tu-154 M pod Smoleńskiem zginęła jedna z najważniejszych kobiet, działaczek „Solidarności”.
Anna Walentynowicz z domu Lubczyk urodziła się 15 sierpnia 1929 r. w Siennem na Wołyniu w chłopskiej rodzinie ukraińskich protestantów. Rodzina jak to bywało w tamtych czasach była dość liczna. Anna miała jeszcze pięcioro rodzeństwa. We wrześniu 1937 r. zmarła matka, a trzy lata później w 1940 r. Nazar Lubczyk ponownie ożenił się z Marią Ozarczuk. Ze związku tego narodziło się kolejnych pięcioro dzieci.
W wieku 12 lat młoda Anna musiała rozpocząć pracę u polskich zarządców majątku Pustomyty. Wraz z nimi wkrótce wyjechała do jednej spod warszawskich wsi, a następnie znalazła się w Gdańsku. Początkowo pracowała w gospodarstwie rolnym, a następnie w piekarni i fabryce margaryny.
W 1950 r. trafiła do Stoczni Gdańskiej, gdzie przeszła kurs na spawacza. Szybko stała się przodownicą pracy. Wyrabiała 270% normy. Jej zdjęcia trafiły do gazet. W nagrodę, jako członkini komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, wysłana została w sierpniu 1951 r. na zjazd młodzieży do Berlina. Wkrótce jednak zakończyła działalność w ZMP i wstąpiła do Ligi Kobiet. Zaczęła wówczas walkę o prawa pracownicze. Wówczas zainteresował się nią Urząd Bezpieczeństwa.
Ciężka praca odbiła się na jej zdrowiu. Anna przekwalifikowała się na suwnicową. Była szanowana i bardzo lubiana w pracy, o czym świadczy fakt, że gdy w 1968 r. podjęto próbę usunięcia jej z pracy w odwecie za domaganie się wyjaśnień dotyczących defraudacji pieniędzy z funduszu zapomogowego wstawiła się za nią cała załoga.
Podczas robotniczego protestu w grudniu 1970 r. Anna Walentynowicz przygotowywała strajkującym posiłki. W styczniu 1971 r. wybrano ją na delegatkę na spotkanie z I Sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem.
Co nie udało się w 1968 r. udało się w sierpniu 1980 r. Na pięć miesięcy przed osiągnięciem przez Annę Walentynowicz wieku emerytalnego została dyscyplinarnie wyrzucona z pracy. To doprowadziło do wybuchu strajku, w trakcie którego powstała NSZZ „Solidarność”. Władze musiały się ugiąć i przywróciły Walentynowicz do pracy.
Rok później miało dojść do próby otrucia Walentynowicz za pomocą furosemidu. W okresie Stanu Wojennego została aresztowana. W 1983 r. stanęła w Grudziądzu przed sądem. Została oskarżona o wywołanie strajku z sierpnia 1980 roku. Na rozprawie pojawił się wówczas Lech Wałęsa. Walentynowicz skazano na 1,5 roku wwiezienia w zawieszeniu. Do więzienia jednak i tak trafiła pod zarzutem zorganizowania manifestacji w grudniu 1983 r. pod krzyżem przy Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” w Katowicach.
Była inicjatorką protestu głodowego po zabójstwie ks. Jerzego Popiełuszki, przeprowadzonego od 18 lutego do 31 sierpnia 1985 r. w krakowskiej parafii ks. Adolfa Chojnackiego.
Po uzyskaniu informacji o współpracy Lecha Wałęsy ze Służbą Bezpieczeństwa odcięła się od jego środowiska. Po 1989 r. nie utożsamiała się z polityką rządzących partii postsolidarnościowych. W wyborach parlamentarnych w 1993 r. bez powodzenia kandydowała do Sejmu z listy komitetu „Poza Układem”.
W lipcu 2006 r. gdański Instytut Pamięci Narodowej ujawnił, że Annę Walentynowicz inwigilowało ponad 100 funkcjonariuszy i tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa.
Anna Walentynowicz nazywana również Anną „Solidarność”, do czego przyczynił się Krzysztof Wyszkowski zginęła w katastrofie samolotu lecącego na obchody kolejnej rocznicy rosyjskiej zbrodni w Katyniu.
W lipcu 2012 r., rodzina Anny Walentynowicz po około dwóch latach starań uzyskała wgląd do dokumentacji z jej sekcji w Moskwie. Wykazano wówczas wiele rozbieżności dotyczących ciała, jak i ubioru.
25 września 2012 r. w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań DNA Wojskowa Prokuratura Okręgowa w Warszawie stwierdziła, że w grobie na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu znajdowało się ciało innej ofiary katastrofy, Teresy Walewskiej-Przyjałkowskiej. Annę Walentynowicz pochowano omyłkowo na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Powtórny pogrzeb legendy „Solidarności” odbył się na gdańskim cmentarzu Srebrzysko w dniu 28 września 2012 r.
Krzysztof Drozdowski
krzysztof.drozdowski@wolnadroga.pl
(Fot. Prezydent Lech Kaczyński dekoruje Annę Walentynowicz Orderem Orła Białego, 3 maja 2006 r.; źródło domena publiczna)
