W parlamencie dobiegają końca prace nad znaczną nowelizacją kodeksu pracy, koncentrującą się na dwóch istotnych zagadnieniach – określeniu warunków, w jakich pracodawca może badać trzeźwość pracownika, oraz na pracy zdalnej. Praca zdalna upowszechniła się w trakcie pandemii jako metoda zmniejszenia intensywności kontaktów międzyludzkich a więc i ograniczenia częstotliwości zakażeń i została wprowadzona do epizodycznego ustawodawstwa covidowego. Nie jest to zupełna nowość, w wielu zawodach (naukowcy, dziennikarze) część pracy wykonywano w domach od lat. Teraz, gdy pandemia covid podobno dobiega końca, praca zdalna, jako jedna z form wykonywania umowy o pracę, wprowadzana jest na stałe do kodeksu pracy.
Praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.
Uzgodnienie między stronami umowy o pracę dotyczące wykonywania pracy zdalnej może nastąpić już przy zawieraniu umowy o pracę albo później, w trakcie zatrudnienia, z inicjatywy którejkolwiek ze stron. W pewnych okolicznościach, jak stan nadzwyczajny, epidemii, zagrożenia epidemicznego, zdalność pracy może narzucić pracodawca.
Zasady wykonywania pracy zdalnej określa się w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładowymi organizacjami związkowymi lub w regulaminie, określając m.in. grupy pracowników, którzy mogą być objęci pracą zdalną, zasady porozumiewania się z pracownikiem i kontroli jego pracy, w tym m.in. BHP i ochrony informacji.
Pracodawca jest obowiązany m.in. zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną materiały i narzędzia pracy, w tym niezbędne urządzenia techniczne, zapewnić serwis, konserwację narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej a także pokryć niezbędne koszty. Niezbędne świadczenia umożliwiające pracę zdalną nie są przychodem w rozumieniu przepisów podatkowych. Na potrzeby wykonywania pracy zdalnej pracodawca określa procedury ochrony danych osobowych oraz przeprowadza, w miarę potrzeby, instruktaż i szkolenie w tym zakresie.
Pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę wykonywania pracy zdalnej przez pracownika, kontrolę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji, w tym procedur ochrony danych osobowych – z zachowaniem prywatności pracownika wykonującego pracę zdalną.
Pracownik wykonujący pracę zdalną nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych niż inni pracownicy zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy, z uwzględnieniem odrębności związanych z warunkami wykonywania pracy zdalnej, w szczególności – nie może być w jakikolwiek sposób dyskryminowany z powodu wykonywania pracy zdalnej, jak również z powodu odmowy wykonywania takiej pracy.
Pracodawca ma obowiązek umożliwić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną przebywanie na terenie zakładu pracy, kontaktowanie się z innymi pracownikami oraz korzystanie z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej – na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników.
Praca zdalna nie obejmuje prac: szczególnie niebezpiecznych; w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych; z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem czynników chemicznych w miejscu pracy; związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy oraz prac powodujących intensywne brudzenie.
Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej jest uzależnione od złożenia przez niego oświadczenia w postaci papierowej lub elektronicznej, zawierającego potwierdzenie, że na stanowisku pracy zdalnej w miejscu uzgodnionym z pracodawcą są zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy. Pracownik ma zorganizować swoje stanowisko pracy zdalnej, uwzględniając wymagania ergonomii.
W przypadku wykonywania pracy zdalnej wnioski pracownika, dla których przepisy kodeksu lub innych ustaw lub aktów wykonawczych, określających prawa i obowiązki z zakresu prawa pracy, wymagają formy pisemnej, mogą być złożone w postaci papierowej lub elektronicznej.
Praca zdalna może być też wykonywana okazjonalnie, na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym.
I jeszcze kilka słów o trzeźwości. Wobec pojawiających się wątpliwości co do zakresu możliwych badań pracowników przeprowadzanych przez pracodawców w przypadku podejrzenia odurzenia alkoholowego lub narkotykowego wprowadzono istotne modyfikacje do kodeksu pracy oraz kilku pragmatyk. Jeżeli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników nie może naruszającą godności oraz innych dóbr osobistych pracownika.
Piotr Świątecki
