Kolejna nowelizacja ustawy o transporcie kolejowym ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2018 r. w sprawie C-530/16 – Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej. TSUE uznał, że podporządkowanie ministrowi właściwemu do spraw transportu Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych może prowadzić do konfliktu interesów, ponieważ ten sam minister nadzoruje PKP PLK S.A., może więc próbować wpływać na orzeczenia Komisji tak, były one korzystne dla zarządcy infrastruktury.
Sposobem uniezależnienia Komisji od resortu transportu jest wyłączenie PKBWK ze struktury organizacyjnej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw transportu i włączenie jej do struktury organizacyjnej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Komisja wówczas będzie niezależna od organu sprawującego nadzór właścicielski nad zarządcą infrastruktury kolejowej i stosunkowo słabo zależna od innego organu centralnego. W uzasadnieniu ustawy wskazano również, że minister właściwy do spraw wewnętrznych nadzoruje Policję i Straż Pożarną, które również działają na miejscach wypadków kolejowych, zmiana może więc ułatwić im współpracę.
Stała i niezależna Państwowa Komisja Badania Wypadków Kolejowych nadal będzie prowadzić badania poważnych wypadków, wypadków i incydentów. W skład Komisji, prócz członków stałych, mogą wchodzić również członkowie doraźni, wyznaczani przez przewodniczącego Komisji do udziału w postępowaniu z listy członków doraźnych i ekspertów prowadzonej również przez przewodniczącego Komisji, powoływanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Przewodniczący Komisji kieruje jej pracami i reprezentuje Komisję na zewnątrz. Także zastępców przewodniczącego i sekretarza Komisji powołuje, i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek przewodniczącego Komisji, zaś członka stałego Komisji powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych po zasięgnięciu opinii przewodniczącego Komisji.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych samodzielnie odwołuje członka Komisji w przypadku niespełniania wymagań, zaś po zasięgnięciu opinii przewodniczącego Komisji może odwołać członka Komisji na wniosek uchwalony bezwzględną większością głosów członków stałych Komisji w głosowaniu tajnym. Minister właściwy do spraw wewnętrznych może też odwołać członka Komisji z funkcji przewodniczącego Komisji na wniosek uchwalony tą samą bezwzględną większością głosów członków stałych Komisji w głosowaniu tajnym. Członkowie komisji, prócz warunków dotąd obowiązujących, muszą spełniać jeszcze jeden dodatkowy, wprowadzany nowelizacją: nie mogą świadczyć pracy lub usług na rzecz zarządcy, przewoźnika kolejowego lub użytkownika bocznicy kolejowej.
Komisja jest ciałem (gronem) fachowym. Za specjalistów z danego zakresu uważa się osoby posiadające wykształcenie wyższe, odpowiednie uprawnienia oraz co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową w danej dziedzinie lub też osoby posiadające wykształcenie średnie, odpowiednie uprawnienia oraz co najmniej dziesięcioletnią praktykę zawodową w danej dziedzinie.
Art. 2 omawianej tu ustawy reguluje kwestie intertemporalne, tj. tzw. międzyczasowe, przesądzając o tym, że dotychczasowa PKBWK działająca w resorcie transportu staje się taką samą komisją w MSW, stanowiska zachowują wszyscy jej członkowie, w tym także obecni: przewodniczący, zastępcy przewodniczącego oraz sekretarz Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych.
Ustawodawca pochylił się również nad losem urzędnika, bowiem ust. 4 w art. 2 przesądza o tym, że z dniem wejścia w życie omawianej ustawy członek korpusu służby cywilnej zatrudniony w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw transportu, realizujący do tego dnia zadania w zakresie obsługi Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych (…), staje się członkiem korpusu służby cywilnej zatrudnionym w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw wewnętrznych, realizującym analogiczne zadania w innym resorcie.
Nie da się ukryć, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, za zgodą władz Rzeczypospolitej, niejednokrotnie dość głęboko ingeruje w nasze sprawy. Omawiana nowelizacja jest przykładem takiej ingerencji; to zmiana ustrojowa, wyrokiem Trybunału wymuszona. Istotnie, oddać trzeba sprawiedliwość Trybunałowi, teoretycznie wydaje się możliwe, iż w konkretnym przypadku badania zdarzenia na kolei mógł wystąpić konflikt interesów spowodowany jednoczesnym podporządkowaniem temu samemu ministrowi i Komisji, i zarządu infrastruktury.
Ale czy taki konflikt kiedykolwiek dotąd wystąpił? Jakie jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia, nie wiemy. Nie da się też wykluczyć, że ze spowodowaniem zdarzenia związana będzie np. straż pożarna, i wówczas problem pojawi się na nowo…
Piotr Świątecki
