Praktycznie w każdym mieście, w którym znajduje się dworzec kolejowy, znajdziemy również ulicę Dworcową. Nie inaczej jest w Bydgoszczy. Ulica zabudowana jest wieloma pięknymi architektonicznie budynkami. Na szczególną uwagę zasługuje jednakże ten, który do dziś jest kukułczym jajem. Jest piękny, ogromny i nie do końca wiadomo co z nim zrobić. Mowa oczywiście o budynku dawnej pruskiej Dyrekcji Kolei Wschodnich. Ogromny gmach w którym mogłoby być niemal wszystko, a nie ma prawie nic ma bardzo ciekawą historię.
Wraz z rozwojem sieci kolejowej do której włączona została w 1852 roku Bydgoszcz powstała również potrzeba rozbudowy infrastruktury dla urzędników, którzy zawiadywali sieciami kolejowymi. Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy początkowo, w latach 1849-1953 mieściła się w kamienicy przy Nowym Rynku 8. W 1853 r. została przeniesiona do budynku dworcowego.
W miarę jak rozbudowywała się sieć kolejowa, rosło również zatrudnienie w administracji nią zarządzającej. Mimo że w 1861 r. budynek rozbudowano o masywne skrzydła, a w 1870 r. niemal w całości przeznaczono na cele administracyjne (urządzono w nim również poczekalnię i restaurację), pomieszczenia starego budynku dworcowego wciąż były za małe. Kolejne wydziały ponownie przenoszono do kamienic w centrum miasta. W 1880 roku wynajmowano aż 11 domów. Świadczy to o aż nadmiernej rozbudowie grupy urzędniczej zawiadującej pruską koleją na tym terenie.
Ponownie okazały się zbyt szczupłe i niektóre wydziały dyrekcji przenoszono do wynajmowanych od miasta domów. W końcu podjęto decyzję o budowie nowego gmachu, który pomieściłby wszystkie wydziały i ich pracowników.
Wykupiono parcelę przy ul. Dworcowej. Zaprojektowanie planu budowli powierzono berlińskiej firmie architektonicznej Gropius und Schmieden. Projektantem budynku był Martin Philipp Gropius. Koszty budowy obliczone na ok. 2,5 miliona marek okazały się za wysokie (Ministerstwo Robót Publicznych wyasygnowało na nowy budynek jedynie 1,45 miliona marek), w związku z czym nastąpiła konieczność obniżenia kosztów inwestycji. W międzyczasie zmarł projektant. Zmiany jego planów podjął się, zgodnie ze wskazówkami głównego radcy budowlanego Schmeitzera, krajowy inspektor budowlany Bergmann. W efekcie prac powstał okazały trzykondygnacyjny budynek z dwupoziomowym poddaszem, który do dzisiaj zalicza się do najbardziej reprezentacyjnych budynków municypalnych w Bydgoszczy.
Gmach posiada piwnice i trzy kondygnacje oraz obszerne, dwupoziomowe poddasze. W budynku zaprojektowano 176 pokoi oraz salę prezydialną o wymiarach 14×8,9 m i wysokości 8,2 m. Posiada ona bogaty wystrój składający się z motywów architektonicznych, malowideł, sztukaterii i rzeźb pochodzących z atelier Otto H. Trennerta. Głównym materiałem budulcowym ścian jest cegła łączona zaprawą wapienno-cementową i oblicowana z zewnątrz czerwoną cegłą licówką.
Powierzchnie ścian zewnętrznych urozmaicone są fryzami z żółtej cegły klinkierowej i zielonej, glazurowanej, a boniowanie naroży budynku, gzymsy, portale, ościeża i węgary wykonane są z piaskowca. W ryzalitach bocznych i środkowym znajdują się wejścia do budynku. Każde z nich ujęte jest w bogato zdobiony portal Cegły oraz piaskowiec służący do oblicowania ścian sprowadzono aż z Dolnego Śląska.
W 1921 roku rząd polski, organizując kolejnictwo na terenie Pomorza, utworzył dla tego terenu Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych w Gdańsku, której siedzibą był budynek byłej pruskiej dyrekcji. Ministerstwo Komunikacji utworzyło w 1922 r. Biuro Rozrachunków PKP z siedzibą w Bydgoszczy. Biuro to uległo znacznej reorganizacji w 1938 r., zaś po II wojnie światowej nastąpiło dalsze zwiększenie jego zakresu działalności.
W 1923 r. w budynku umieszczono również kolejową przychodnię lekarską, a w latach 1927-1932 także agendy radomskiej DOKP (przeniesione w 1932 do Chełma).
W budynku dyrekcji miało także siedzibę także Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych PKP, które na początku 1939 r. zatrudniało 244 osoby. Oprócz tego, od 1937 r. mieściła się w budynku dyrekcja Francusko-Polskiego Towarzystwa Kolejowego S.A., które wybudowało (wspólnie z PKP) i zarządzało magistralą węglową Śląsk – Gdynia.
Krzysztof Drozdowski
