W okresie walki z ustrojem Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oprócz powstania niezależnych Związków Zawodowych „Solidarność” powstała bardzo duża ilość znacznie mniejszych, wręcz regionalnych organizacji. Tworzyli je przeważnie znajome osoby z danej miejscowości. Ich działalność rzadko przekraczała granice wsi czy też miasta w którym zostały założone. Zresztą cała ich działalność nierzadko miała charakter całkowicie nieformalny.
Jedną z takich organizacji powstałych na fali „solidarnościowej” był Związek Walki o Niepodległość, który 22 grudnia 1981 roku założyli w Brodnicy związany z KPN Jan Kóż, braci Roman i Włodzimierz Szmejchel, Mariusz Seweryński oraz Marianna i Mieczysław Łaszewscy. Wspomagał ich Zbigniew Zieliński.
Cała grupa ręcznie wykonała oraz następnie rozkleiła w mieście ulotki pod tytułami: „Jak do tego doszło?” i „Serwis bieżący”. W obu ulotkach skoncentrowano się na bieżącej sytuacji, czyli wprowadzonym Stanem Wojennym, który według ich autorów został skierowany przeciwko robotnikom. W treści ulotek informowano oraz nawoływano do uczestnictwa w organizowanych w całym kraju protestach. Wzywano do podjęcia strajku generalnego.
Drugiego stycznia 1982 r. organizacja opublikowała poprzez rozklejenie jej na murach, pisaną ręcznie odezwę programową. Protestowano w niej przeciwko stanowi wojennemu i represjom, którym poddawani byli działacze „Solidarności”. Pisano, że jest to pogwałcenie podpisanej w 1975 roku przez władze PRL Konwencji Helsińskiej.
W „Odezwie” nawoływano również do walki konspiracyjnej. Na tym jednak nie poprzestano. Jeszcze w styczniu 1982 roku Związek Walki o Niepodległość wyprodukował kolejne dwie ulotki. Protestowano w nich przeciwko podwyżce cen i grożące śmiercią komunistom i nawołujące do występowania z szeregów Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Następne ulotki zapowiadały akcję palenia świeczek w oknach nocą 20/21 stycznia i 30/31 stycznia 1982 roku.
Wszystkie ulotki Związku Walki o Niepodległość wykonywane były ręcznie, z charakterystycznym rysunkiem polskiej flagi i naklejano je na murach. Grupa prowadziła także akcje zamalowywania czerwoną farbą nazwy PZPR na oficjalnych ogłoszeniach ulicznych.
Podejmowane działania nie umknęły uwadze Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej. Od 30 stycznia 1982 r. do 26 lutego 1982 r. Wydział Śledczy Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Toruniu prowadził śledztwo w sprawie brodnickich działaczy. Jak insynuowała Prokuratura działacze ZwoN: sporządzali odręcznie i na maszynie różnej treści ulotki „lżące ustrój i naczelne organy PRL oraz nawołujące do czynów godzących w jedność sojuszniczą PRL ze Związkiem Radzieckim, które kolportowali w różnych punktach miasta Brodnicy.
Pod koniec stycznia 1982 r. członkowie ZWoN zostali zatrzymani. Rozpoczęto przygotowywanie rozprawy sądowej. 20 marca 1982 roku w procesie przed Sądem Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy J. Kóż, M. Łaszewska i Z. Zieliński zostali skazani na 4 lata więzienia, M. Łaszewski na 3 lata, a W. Szmejchel na 1 rok. Większość skazanych zwolniono w ciągu 6 mies.–1,5 roku, J. Kóż pozostawał w więzieniu najdłużej, aż do stycznia 1984 roku. W trakcie odbywania kary był szykanowany poprzez ograniczanie paczek i korespondencji, a także dokuczliwiej – stosowano wobec niego karę karceru oraz pobicia.
Łaszewski po otrzymaniu wyroku 16.04.1982 r. został przeniesiony z Aresztu Śledczego w Toruniu do Zakładu Karnego w Potulicach. Na mocy postanowienia Sądu POW w Bydgoszczy (So.W. 129/82) z 23.05.1983 r. Mieczysławowi Łaszewskiemu udzielono 6-miesięcznej przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Tego samego dnia został zwolniony z ZK w Potulicach.
Postanowieniem Sądu POW w Bydgoszczy (So.W. 129/82) z 03.06.1983 warunkowo zwolniono Mieczysława Łaszewskiego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności i ustalono dwuletni okres próbny na mocy Uchwały Rady Państwa z 25.05.1983 r.
Na tym zakończyła się konspiracyjna działalność ZwoN w Brodnicy.
Krzysztof Drozdowski
krzysztof.drozdowski@wolnadroga.pl
(Fot. Kamienice w rynku w Brodnicy; źródło: K.Mendlik/domena publiczna)
