Tym razem zajmę się w „Kolei na prawo” ustawą o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego, uchwaloną 22 lipca br. Ustawa składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy reguluje przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego „Porty Lotnicze” w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, drugi wprowadza zmiany do 26 innych ustaw (w tym szczególnie obszerne do ustawy z 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym), w trzecim zawarto przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe.
Przekształcenie „Portów Lotniczych” w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, uregulowane w ustawie, jest wzorowane na schemacie postępowania, zastosowanym po raz pierwszy w ustawie z 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, powtórzonym w 1996 r. w ogólnej ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji p.p. i – oczywiście – w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji PKP. Planowany tu proces to tak zwana prywatyzacja bezpośrednia, kapitałowa i to kończąca się w zasadzie (na razie?) na komercjalizacji, nie będąca więc prywatyzacją stricte.
Po przekształceniu PPL w spółkę jej akcje zostaną wniesione do drugiej spółki, celowej, powołanej wcześniej w celu wybudowania Centralnego Portu Komunikacyjnego. Oznacza to, że ta spółka celowa (CPK) będzie właścicielem prawie całego pakietu akcji PPL – prawie całego, bowiem jak się zdaje, na ogólnych zasadach swój udział uzyskają również pracownicy przekształcanego przedsiębiorstwa. Wniesienie akcji PPL do spółki celowej budującej CPK spowoduje korzystny wzrost jej kapitału zakładowego.
Od 1990 roku wiele przedsiębiorstw państwowych znalazło się na ścieżce prywatyzacji kapitałowej i zatrzymało na etapie komercjalizacji. Kiedyś do tego, by nie wykonać drugiego ruchu – nie zbywać akcji powstałej tak spółki, trzeba było mieć szczególne zezwolenie rządu. Obecnie jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, jako szczególna forma prawna działalności gospodarczej, zyskały sobie stabilną pozycję w naszym życiu gospodarczym. Z perspektywy właściciela (Skarbu Państwa, a w istocie – z perspektywy administracji rządowej) przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa oznacza wzmocnienie kontroli nad jednostką. Przestaje przecież w firmie działać samorząd załogi. Co prawda w przedsiębiorstwach szczególnych, jak „Porty Lotnicze”, ten samorząd nie miał tak wielkiego wpływu na bieg bieżących spraw, jak w innych przedsiębiorstwach państwowych.
Wszystkie działania właścicielskie (w tym przeprowadzenie procesu przekształcenia) zlecono pełnomocnikowi rządu odpowiedzialnemu za budowę CPK, obecnie zajmującemu stanowisko sekretarza stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.
Art. 36 ustawy o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego dokonuje licznych zmian w ustawie z 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. Wyraźna jest tendencja do rozszerzenia zakresu zadań spółki celowej i – siłą rzeczy – wspomnianego pełnomocnika rządu odpowiedzialnego za realizację tej olbrzymiej inwestycji, obejmującej (po zmianie ustawy) nie tylko budowę lotniska użytku publicznego wraz z obiektami, urządzeniami, wyposażeniem, sieciami i instalacjami, lecz także wraz z drogami publicznymi, energetycznymi sieciami przesyłowymi i dystrybucyjnymi, drogami kolejowymi, urządzeniami i obiektami do obsługi ruchu lotniczego, urządzeniami wodnymi, rurociągami ropy naftowej lub produktów naftowych wraz z infrastrukturą – pod warunkiem przestrzennego oraz funkcjonalnego powiązania z projektowanym lotniskiem.
Pełnomocnik nie tylko przekształca PPL, lecz także ma przygotować – do akceptacji rządu – projekt polityki rozwoju otoczenia Centralnego Portu Lotniczego. W otoczeniu portu będą obowiązywać wyjątkowe zasady gospodarowania nieruchomościami, nabywania gruntów, planowania przestrzennego. Pełnomocnik rządu będzie w tym obszarze mógł ingerować m.in. w pozwolenia na budowę i warunki zabudowy. Obszar portu będzie objęty planem miejscowym, uzgodnionym z ustaleniami planu generalnego lotniska oraz niezależnym od miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Co więcej, te ogólne akty planistyczne muszą uwzględnić ustalenia planu generalnego lotniska, a Spółka Celowa obowiązana jest do poniesienia kosztów zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w celu uzyskania spójności z ustaleniami planu miejscowego CPK. Tym sposobem obszar otoczenia CPK będzie stanowić obszar funkcjonalny oraz obszar strategicznej interwencji w rozumieniu ustawy z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.
Przejęcie przez Spółkę Celową kontroli kapitałowej nad PPL oznacza przystąpienie do budowy holdingu, którego celem będzie budowa samego portu oraz inwestycji towarzyszących; linii kolejowych, dróg, lotnisk, urządzeń wodnych i rurociągów naftowych.
Przy okazji uregulowano na nowo w ustawie takie kwestie jak badania przyrodnicze i czynności pomiarowe prowadzone na gruncie przed jego przejęciem.
Przyjmując, że oprócz przepisów szczególnych przewidzianych w samej ustawie o CPK będą stosowane przepisy szczególne zawarte w ustawach inwestycyjnych odnoszących się do różnych rodzajów infrastruktury, m.in. przedłużono czas, w którym, w trybie ustawy z 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, będzie można składać wnioski o zezwolenie na realizację takiego lotniska – do końca 2030 r.
Przy okazji innych zmian upoważniono też spółkę celową do korzystania z Funduszu Kolejowego w zakresie jej inwestycji kolejowych.
Jak widać, omawiana dziś ustawa o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego z 22 lipca br. wprowadza znaczne zmiany w programie zarysowanym ustawą z 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. Pierwotny tekst przedstawiano jako przemyślany scenariusz zorganizowania tej inwestycji. Okazało się jednak, że niezbędne są obszerne zmiany. Wątpię w to, by to była ostatnia nowelizacja.
Piotr Świątecki
