W Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz niektórych innych ustaw. Akt ten stanowi kolejną próbę ograniczenia wykluczenia komunikacyjnego. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazywano ograniczenia dostępu do autobusowej komunikacji publicznej przyjmującego niejednokrotnie formę tzw. białych plam na mapie komunikacyjnej kraju będących skutkiem tego, że poza dużymi miastami przewoźnicy ze względów finansowych likwidowali niedochodowe, lecz społecznie istotne linie regularne.
Próbą ograniczenia tej degradacji ważnej usługi publicznej była przyjęta 16 grudnia 2010 r. ustawa o publicznym transporcie zbiorowym. Niestety, jej rozwiązania spotkały się z silnym oporem skutkującym opóźnieniami wprowadzenia jej w życie przez kilkanaście lat (ostatecznym terminem miał być 1 stycznia 2024 r.!).
16 maja 2019 r. uchwalono ustawę o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, stanowiącym instrument wsparcia jednostek samorządu terytorialnego, organizatorów publicznego transportu zbiorowego. Wsparcie Funduszu dotyczyło zadań własnych w zakresie przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej.
Omawianą dziś ustawą z 26 czerwca 2023 r. zmienia się ustawy: z 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe, z 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, z 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, z 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze, z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, z 16 grudnia 2005 r. o Funduszu Kolejowym, z 8 grudnia 2006 r. o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, z 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, z 16 maja 2019 r. o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, z 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych oraz z 9 maja 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawy – Prawo budowlane oraz ustawy o transporcie kolejowym.
Nowe regulacje mają się przyczynić do zwiększenia oferty przewozowej, stwarzając warunki do uruchamiania nowych linii komunikacyjnych na obszarach dotychczas nieobsługiwanych przez transport publiczny. Oczekuje się zwiększenia liczby połączeń regularnych oraz liczby przewożonych pasażerów przy wykorzystaniu potencjału przedsiębiorców funkcjonujących obecnie na rynku.
Regulacja ma zagwarantować pewność świadczenia usług i spłaty rat leasingowych związaną z zawarciem umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego z organizatorem oraz możliwość korzystania ze środków UE na zakup środków transportu, którymi są realizowane przewozy o charakterze użyteczności publicznej.
Ustawa określi zasady finansowania regularnych przewozów osób w publicznym transporcie zbiorowym, a nie wyłącznie przewozów o charakterze użyteczności publicznej, jak to zostało zaplanowane. Z tego względu dofinansowanie utraconych przychodów w związku ze stosowaniem ustawowych uprawnień do ulgowych przejazdów w publicznym transporcie zbiorowym przyznano zarówno operatorowi, jak i przewoźnikowi, utrzymując dotychczasową dostępność przejazdów z ulgą ustawową dla pasażerów.
Utrzymano też funkcjonujący obecnie system zezwoleń na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym, uchylając przy tym przepisy o potwierdzaniu zgłoszeń przewozu i o Centralnej Ewidencji Przewoźników.
Omawiana ustawa dotyka wielu różnych zagadnień. Np. rozszerza możliwość ustanowienia zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego obowiązującego w granicach organizatora publicznego transportu zbiorowego, co ma doprowadzić do zwiększenia funkcjonalności transportu i jego dostępności przez ujednolicenie biletów, ich cen i taryf. Po 30 z górą latach wracać będziemy do źródeł…
Wprowadzono wysoką sankcję dla osób odmawiających opuszczenia środka transportowego, zobowiązując jednocześnie Policję, Straż Ochrony Kolei, straże gminne do podejmowania interwencji na wnioski przewoźników.
Przy okazji uregulowano również kwestie wyścigów samochodowych, zmieniono jedną z definicji ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów, a także wprowadzono podstawę prawną do tego, by CARGOTOR sp. z o.o. została jednoosobowa spółką Skarbu Państwa należącą do Grupy PKP PLK. Sprawy te oczywiście nie mają już żadnego związku z publicznym transportem zbiorowym, podobnie jak zmieniane omawianą ustawą przepisy… prawa lotniczego, dotyczące biegłości językowej personelu lotniskowego, czy regulacje związane z lokalizacją kolei albo też rozszerzenie zadań Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej na bezzałogowe statki powietrzne.
Lektura omawianej dziś ustawy z 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym oraz niektórych innych ustaw skłania do kilku smutnych refleksji.
Po pierwsze – istotnym elementem wygody adresatów prawa jest jednoznaczny, czytelny podział materii, tj. przedmiotu regulacji. Oczekujemy przepisów dotyczących umów o pracę w kodeksie pracy, przepisów o karach w kodeksie karnym, przepisów o transporcie drogowym w ustawach drogowych a o lotnictwie – w prawie lotniczym. Nasza ustawa odnosi się niestety do wielu słabo ze sobą związanych kwestii. Kolejny pesymistyczny wniosek wiąże się z czasem, w jakim dokonuje się transformacja publicznego transportu zbiorowego. Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym nie weszła jeszcze w życie w całości mimo upływu kilkunastu lat i wiemy już, pierwotna koncepcja nie będzie teraz realizowana. Ale początków przekształceń nie wiązałbym z ustawą z 2010 r., lecz raczej z innym, ważnym rozstrzygnięciem legislacyjnym – nowelą ustawy kolejowej z 1990 roku, prowadzącą do wydzielenia z PKP tzw. przedsiębiorstw zaplecza. Jednocześnie nastąpił podział krajowego PKS i… wciąż zmiany.
Piotr Świątecki
piotr.swiatecki@wolnadroga.pl
