W Dzienniku Ustaw z 21 sierpnia 2023 r. pod pozycją 1660 zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów z 25 lipca br. w sprawie warunków i sposobu przygotowania i wykorzystania transportu na potrzeby obronne państwa, a także jego ochrony w czasie wojny oraz właściwości organów w tych sprawach. Rozporządzenie to, wydane na podstawie ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, zastępuje wcześniej obowiązujące przepisy sprzed kilkunastu lat.
Rozporządzenie określa warunki i sposób przygotowania i wykorzystania transportu morskiego, kolejowego, samochodowego, lotniczego i żeglugi śródlądowej oraz infrastruktury drogowej i kolejowej na potrzeby obronne państwa, a także ich ochrony w czasie wojny oraz właściwość organów w tych sprawach.
Dla potrzeb tego rozporządzenia zdefiniowano w jego treści m.in. dwa istotne pojęcia ogólne: infrastruktury transportowej i infrastruktury transportowej o znaczeniu obronnym. Infrastruktura transportowa obejmuje punktowe i liniowe budowle, budynki i urządzenia wraz z zajętymi pod nie gruntami, przeznaczone do prowadzenia ruchu pojazdów, utrzymania i obsługi środków transportu lotniczego, morskiego i żeglugi śródlądowej oraz zapewnienia bezpieczeństwa ruchu środkami transportu. Infrastruktura transportowa znaczenia obronnego obejmuje zaś istniejącą lub projektowaną infrastrukturę transportową, której budowa, utrzymanie i eksploatacja, oprócz względów gospodarczych, społecznych i ekologicznych, jest uzasadniona interesem bezpieczeństwa i obronności państwa oraz jest objęta osłoną techniczną.
Skupiając się na sprawach najsilniej nas interesujących – przygotowanie transportu kolejowego na potrzeby obronne państwa obejmuje w pierwszym rzędzie ustalenie potrzeb Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, sojuszniczych sił wzmocnienia i innych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania obronne oraz wymagań techniczno-obronnych w tym zakresie. Kolejnym krokiem jest przygotowanie niezbędnej liczby i rodzajów taboru kolejowego w celu zapewnienia przewozów na rzecz Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz sojuszniczych sił wzmocnienia podczas podwyższania gotowości obronnej państwa i w czasie wojny. Szczególnie istotne jest zapewnienie niezbędnej liczby cystern kolejowych. Przygotowanie kolei do stanów nadzwyczajnych to m.in. współpraca przedsiębiorców i ich wzajemne świadczenia w zakresie realizacji przewozów i osłony technicznej oraz wykorzystania posiadanych środków trakcyjnych do organizowania trakcji zastępczej na zelektryfikowanych liniach kolejowych znaczenia obronnego.
Zalicza się tu również przygotowanie organizacyjne do użycia eksploatowanego taboru kolejowego w poszczególnych stanach gotowości obronnej państwa i w czasie wojny oraz gromadzenie oraz utrzymywanie wyposażenia i urządzeń przeznaczonych do przystosowania wagonów osobowych do przewozu personelu Sił Zbrojnych RP, sojuszniczych sił wzmocnienia oraz ewakuacji ludności cywilnej. Istotnym elementem jest również wprowadzanie ograniczeń przewozowych oraz określanie priorytetu przewozów poszczególnych rodzajów ładunków, a także wprowadzanie uproszczonego zamawiania przez przewoźników rozkładu jazdy dla przewozów realizowanych na potrzeby obronne państwa. W realizacji tych zadań minister transportu współdziała z innymi ministrami (przede wszystkim MON) i wojewodami.
Współdziałanie organów administracji obejmuje m.in. przygotowanie, rozwinięcie i zapewnienie funkcjonowania kolejowych punktów ładunkowych, utrzymywanie – w ramach rezerw strategicznych – sprzętu specjalistycznego i urządzeń niezbędnych do zorganizowania transportu kolejowego, organizowanie dezaktywacji, odkażania, dezynfekcji i deratyzacji taboru kolejowego oraz utrzymanie niezbędnego potencjału produkcyjnego na zabezpieczenie remontów lokomotyw i wagonów kolejowych.
Resort ma również uczestniczyć m.in. w organizowania punktów przeładunkowych paliw płynnych, organizowaniu przewozów kolejowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i sojuszniczych sił wzmocnienia, a także planowaniu i realizacji inwestycji związanych z przewozami kolejowymi na rzecz Sił Zbrojnych. System transportowy kraju w czasie zagrożenia ma zapewnić zaspokojenie priorytetowych potrzeb transportowych. Do priorytetów tych należą w zakresie militarnym potrzeby Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i sojuszniczych sił wzmocnienia w ramach obowiązków państwa-gospodarza, a także zapewnienie bezpieczeństwa państwa oraz utrzymanie porządku i bezpieczeństwa publicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Transport ma ponadto zapewnić utrzymanie produkcji przemysłowej i usług wykonywanych na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa oraz przewóz materiałów, sprzętu i środków niezbędnych do realizacji zadań w ramach obrony terytorium kraju, ochrony ludności, ochrony zdrowia i utrzymania ciągłości funkcjonowania transportu i poczty. W zakresie społecznym priorytety obejmują ewakuację ludności i poszkodowanych, a także formacji uzbrojonych uczestniczących w akcjach ratowniczych, przewóz podstawowych artykułów przeznaczonych na zaopatrzenie ludności, ochronę i ewakuację dóbr kultury szczególnie cennych dla dziedzictwa narodowego, a także innych dóbr materialnych, jak również transport sanitarny.
Priorytetowe przewozy osób obejmują żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, osób posiadających karty powołania do jednostek przewidzianych do militaryzacji i formacji uzbrojonych, pracowników ochrony zdrowia i ratownictwa, urzędów państwowych i zakładów produkcyjnych. Organy administracji publicznej oraz kierownicy jednostek organizacyjnych nadzorowanych przez te organy, a także władze organizacji społecznych uwzględniają potrzeby obronne państwa w zakresie transportu morskiego, każdy w zakresie swojego działania. Minister właściwy do spraw transportu koordynuje w czasie pokoju, w stanach gotowości obronnej państwa i w czasie wojny przygotowania transportu na potrzeby obronne państwa.
Miejmy nadzieję, że nigdy nie zajdzie potrzeba militaryzacji transportu; im lepiej się zorganizujemy, tym łatwiej unikniemy zagrożeń.
Piotr Świątecki
piotr.swiatecki@wolnadroga.pl
