Dwukrotnie już w „Kolei na prawo” pisałem o regulacjach, będących reakcją na wojnę za naszą wschodnią granicą. Wydarzenia te mają jednak tak wielkie znaczenie dla nas, w tak znacznym stopniu wpływają na nasze codzienne życie, że do przepisów stanowionych w związku z tą wojną należy wracać. Dziś przedstawię ustawę z 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Ogłoszona 15 kwietnia, weszła w życie następnego dnia, więc można już nawet spostrzec niektóre jej skutki.
Ustawa upoważnia ministra spraw wewnętrznych do prowadzenia listy osób i podmiotów dysponujących środkami finansowymi, funduszami oraz zasobami gospodarczymi. Wpisowi na tę listę podlegają podmioty bezpośrednio lub pośrednio wspierające agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętą w dniu 24 lutego 2022 r. Wpisuje się na nią również podmioty, wspierające poważne naruszenia praw człowieka lub represje wobec społeczeństwa obywatelskiego i opozycji demokratycznej a także takie, których działalność stanowi inne poważne zagrożenie dla demokracji lub praworządności w Federacji Rosyjskiej lub na Białorusi. Co więcej, wpisaniu na listę prowadzoną w MSW podlegają również osoby i podmioty bezpośrednio związane ze wskazanymi wcześniej osobami lub podmiotami. Uwzględnia się tu w szczególności powiązania o charakterze osobistym, organizacyjnym, gospodarczym lub finansowym a także prawdopodobieństwo wykorzystania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych będących w dyspozycji kandydatów do wpisu do wspierania wspomnianych wyżej agresji i naruszeń.
Decyzje dotyczące listy minister podejmuje sam lub na wniosek m.in. szefów: Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, a także Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, Komendanta Głównego Policji, Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Komendanta Głównego Straży Granicznej, Prokuratora Krajowego i Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, Wobec podmiotów wpisanych na listę stosuje się środki przewidziane prawem Unii Europejskiej. Chodzi o rozporządzenia Rady nr 765/2006 z 18 maja 2006 r. dotyczące środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy, nr 269/2014 z 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających oraz nr 833/2014 z 31 lipca 2014 r. dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie.
Wynikiem decyzji podjętej przez ministra może być zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą osób fizycznych lub prawnych, podmiotów i organów wskazanych na liście. Jest to w praktyce wyrok wobec konkretnego podmiotu rozstrzygający o jego unicestwieniu na naszym rynku. Tak jak nie można żyć bez wody i bez powietrza, tak przedsiębiorca nie przetrwa bez płatności, dostępu do rachunków bankowych, do usług. W tych okolicznościach na decydujących o wpisie na listę spoczywa wyjątkowa odpowiedzialność.
Na rzecz wpisanych na listę nie będą mogły być udostępniane, bezpośrednio ani pośrednio, żadne fundusze ani zasoby gospodarcze. Zakazany jest również świadomy i umyślny udział w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście środków ograniczających. Wpisanych na listę dotyka także wykluczenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych oraz wpis do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. „Zamrożenie funduszy” oznacza zapobieganie jakimkolwiek ich ruchom, przenoszeniu, zmianom, wykorzystaniu, udostępnianiu lub dokonywaniu nimi transakcji w sposób, który powodowałby zmianę ich wielkości, wartości, lokalizacji, własności, posiadania, charakteru, przeznaczenia lub inną zmianę, która umożliwiłaby korzystanie z tych funduszy, w tym również zarządzanie portfelem.
Zamrażanymi zasobami gospodarczymi są aktywa każdego rodzaju, materialne i niematerialne, ruchome i nieruchome, które nie są funduszami, lecz mogą służyć do uzyskiwania funduszy, towarów lub usług, a ich „zamrożenie” oznacza zapobieganie wykorzystaniu zasobów gospodarczych do uzyskiwania funduszy, towarów lub usług w jakikolwiek sposób, w tym – choć nie tylko – poprzez sprzedaż, wynajem lub ich obciążenie.
Naruszenie przepisów o zamrożeniu zagrożone jest karą pieniężną do 20.000.000 zł, nakładaną przez Szefa KAS. Taką samą karę nakłada Prezes Urzędu Zamówień Publicznych na podmiot, który mimo zakazu uczestniczy w postępowaniach o zamówienie publiczne.
Ustawa zakazuje również, „ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa narodowego”, wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przemieszczania przez nie węgla, pochodzącego z Rosji lub Białorusi. Naruszający ten zakaz ryzykuje karę pieniężną do 20.000.000 zł oraz przepadek węgla na rzecz Skarbu Państwa.
Przedsiębiorcy handlujący węglem muszą udostępniać organom kontrolnym dokumenty potwierdzające kraj pochodzenia węgla, datę wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium Polski, a w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina, także region wydobycia. Dokumenty te przechowuje się przez 5 lat od wprowadzenia węgla na terytorium Polski.
Prócz kar finansowych odnoszących się do podmiotów ustawa przewidziała również możliwość skazania osób fizycznych na więzienie.
Realizacja omawianej dziś ustawy uzmysławia nam, że gospodarka jest systemem naczyń połączonych i sankcje skierowane przeciwko sąsiadom muszą się też odbić w jakimś stopniu i na nas. Gdyby nie zakaz sprowadzania rosyjskiego węgla, rząd nie musiałby pracować nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców niektórych paliw stałych w związku z sytuacją na rynku tych paliw. Ofiarą sankcji staną się też niewątpliwie liczni przedsiębiorcy uzależnieni od podmiotów wpisanych na listę ministra. Należy jednak pamiętać, że przyjęte rozwiązania są konsekwencją rozstrzygnięć podjętych na poziomie Unii Europejskiej, a UE prowadzi wojnę gospodarczą z Rosją i Białorusią. Wojny niestety przegrywają zwykle wszyscy ich uczestnicy…
Piotr Świątecki
