W infrastrukturze transportowej można wyróżnić infrastrukturę kolei i infrastrukturę drogową (składające się łącznie na infrastrukturę transportu lądowego), infrastrukturę lotniczą i infrastrukturę transportu wodnego, śródlądowego. Infrastruktura transportowa jest wykorzystana szerzej, niż tylko do wykonywania publicznego transportu zbiorowego. Z dróg korzysta transport indywidualny i towarowy; z linii kolejowych – również przewozy towarów. Wyjątkiem wydają się linie tramwajowe, wykorzystywane przez przedsiębiorstwa komunalne wyłącznie do przewozów w ramach publicznego transportu zbiorowego.
W naszym systemie prawnym pojęcie infrastruktury nie musi odnosić się wyłącznie do obiektów materialnych. Np. infrastruktura informacji przestrzennej to opisane metadanymi zbiory danych przestrzennych oraz dotyczące ich usługi, środki techniczne, procesy i procedury, które są stosowane i udostępniane przez współtworzące infrastrukturę informacji przestrzennej organy wiodące, inne organy administracji oraz osoby trzecie (tak stanowi ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej).
Internetowy słownik języka polskiego definiuje natomiast infrastrukturę jako «urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do należytego funkcjonowania społeczeństwa i produkcyjnych działów gospodarki», wyróżniając infrastrukturę ekonomiczną, obejmującą usługi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki itp. oraz infrastrukturę społeczną «obejmującą usługi w dziedzinie prawa, oświaty, służby zdrowia itp.»
Ograniczając się do transportu lądowego (drogowy, kolejowy) zdefiniowano infrastrukturę transportu lądowego jako sumę dróg publicznych w rozumieniu art. 1 ustawy o drogach publicznych oraz infrastruktury kolejowej w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy o transporcie kolejowym (tak ogólna definicja ustawy z 16 grudnia 2005 r. o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego).
Elementy infrastruktury transportowej wchodzą też w skład infrastruktury krytycznej w rozumieniu ustawy o zarządzaniu kryzysowym, definiowanej jako „systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy”.
Ustawa z 28 marca 3003 r. o transporcie kolejowym definiuje wiele zasadniczych pojęć, wykorzystanych w jej merytorycznych przepisach, w słowniczku zawartym w art. 4. Ten akt uległ widocznej w naszym systemie prawnym tendencji umieszczania coraz bardziej szczegółowych, technicznych regulacji na poziomie ustawowym, czego najbardziej spektakularnym dowodem było umieszczenie w jej treści nawet szerokości rozstawu szyn; wcześniej kolei normalnotorowej, obecnie – wąskotorowej – w celu wskazania zakresu jej obowiązywania. Nieobowiązujący już art. 2 pkt 3 ustawy o transporcie kolejowym wskazywał, że tylko niektóre jej przepisy stosuje się do infrastruktury kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1.435 mm i przewoźników kolejowych korzystających z tej infrastruktury kolejowej. W obecnym art. 3 ust. 1 pkt 4 natomiast wskazano, że ustawie o transporcie kolejowym nie podlegają koleje wąskotorowe o rozstawie torów mniejszym, niż 300 mm.
W ustawie o transporcie kolejowym najogólniejszą kategorią jest europejski system kolei, obejmujący sieć kolejową i poruszające się po niej, więcej nawet – przeznaczone do ruchu po tej sieci pojazdy. Ustawa ta wyróżniała przez pewien czas, w ślad za dyrektywami UE, dwa wyodrębnione systemy kolei o zasięgu ponadkrajowym: transeuropejski system kolei dużych prędkości i transeuropejski system kolei konwencjonalnych. Istniał jednocześnie tylko jeden, polski system kolejowy, który początkowo tylko w części (część sieci i część pojazdów kolejowych) wchodził w skład transeuropejskiego systemu kolejowego. Prawo wyróżniało jednak również w kraju linie kolejowe i pojazdy kolejowe nie należące do systemu transeuropejskiego, nie można więc było uznać, że polski system kolei w całości jest częścią systemu transeuropejskiego. Art. 4 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym definiował wówczas sieć kolejową jako układ połączonych ze sobą linii kolejowych, zarządzany przez zarządcę infrastruktury, co prowadziło do wniosku, że w kraju może istnieć kilka sieci kolejowych, jeśli jest kilku zarządców.
Dziś jest inaczej. W świetle obecnie obowiązujących przepisów sieć kolejowa, zgodnie z definicją ustawową, obejmuje linie kolejowe, stacje pasażerskie, stacje rozrządowe, terminale towarowe i wszystkie inne elementy infrastruktury kolejowej niezbędne do zapewnienia bezpiecznej i ciągłej eksploatacji systemu kolei Unii. Pojęcie infrastruktury jest stosowane przez ustawodawcę w naszej ustawie wyłącznie w liczbie pojedynczej, nie sposób więc mówić o kilku infrastrukturach. Infrastruktura prócz linii kolejowych obejmuje również obiekty z liniami związane. Składniki infrastruktury spełniają trzy warunki: stabilizacji – są obiektami budowlanymi (tj. są związane trwale z gruntem), funkcji – służą zarządzaniu i obsłudze ruchu kolejowego, oraz lokalizacji – są położone na obszarze kolejowym. Podkreślić należy, że do infrastruktury nie należą obecnie dworce kolejowe. Szczególnym rodzajem infrastruktury jest infrastruktura nieczynna, na której zarządca nie dopuścił ruchu kolejowego oraz prywatna – wykorzystywana wyłącznie do własnych potrzeb właściciela (zarządcy), nie będących przewozem osób.
Zdając sobie sprawę, że dość częste zmiany znaczenia pojęć w polskim prawie są w sporej części skutkiem zmian prawa europejskiego, nie mogę jednak ukrywać, że mnie niepokoją, bo wprowadzają zamieszanie. Wszyscy zainteresowani, stosujący to prawo potrzebują czasu, by przywyknąć do nowych znaczeń. Myślę, że można byłoby nawet spróbować policzyć, ile te zmiany kosztują…Ile kosztuje czas nauki i błędy popełniane w czasie adaptacji.
Piotr Świątecki
piotr.swiatecki@wolnadroga.pl
