Omówiliśmy już historię i działalność dwóch gigantów kolejnictwa w Azji Południowej. Teraz przyszedł czas na trzeciego, nie uwłaczając Chinom, obecnie najnowocześniejszego, na Japonię.
Oczywiście dotyczy to Shinkansenów, bo pociągi podmiejskie, to niekiedy zabytki, chociaż zadbane i czyściutkie.
Początki kolei w Japonii sięgają roku 1872. Uruchomiono wtedy odcinek łączący Tokio z Jokohamą. Dwa lata później powstała linia łącząca Osakę z Kobe.
Początkowo budowę sieci kolejowych finansowało państwo. Jednak już w latach osiemdziesiątych zainteresowały się koleją firmy prywatne.
Ważnym jest fakt, że ze względu na ukształtowanie terenu (liczne tereny górskie), wybrano opcję budowy torów o rozstawie szyn 1067 milimetrów, a więc wąskotorowych. Przeszkodą nie były wówczas szybkości osiągane przez pociągi. Obecnie, kiedy linie kolejowe należą do kilkudziesięciu przewoźników, każdy stosuje inny rozstaw szyn i obsługiwany jest przez inny tabor.
Coś to przypomina – naszą kolej, kiedy przejęliśmy ją po trzech zaborcach, ale to tytułem wtrętu.
Wracamy do kolei japońskich. Ostatnia prywatyzacja kolei w Japonii miała miejsce w roku 1987, kiedy kolej państwowa zaczęła przynosić olbrzymie straty wynoszące około 200 miliardów dolarów. Podjęto wówczas decyzję, żeby kolej przekazać spółkom, określanym jako Japan Railway Group, czyli grupa Koleje Japońskie.
Wracając do tych kilkudziesięciu podmiotów kolejowych, są one nie tylko właścicielami taboru, ale też posiadają własną infrastrukturę, własne perony, stacje itd. Na przykład wysiadając na jednym peronie i przesiadając się na inny peron okazuje się, że jesteśmy u innego przewoźnika.
Podobna sytuacja jest z biletami, wybierając stację docelową okazuje się, że musimy skorzystać z usług kilku przewoźników i musimy wkupić bilety, u każdego z nich. Kolejarze japońscy są bardzo uprzejmi i informują pasażerów, czy dany bilet jest honorowany przez następnego przewoźnika.
Wracając do historii kolejnictwa japońskiego, wspomniałem na początku artykułu, że w latach osiemdziesiątych XIX wieku kolejami zainteresowały się prywatne firmy. Jednak już w roku 1907 państwo przejęło 17 prywatnych spółek.
Pierwsza elektryfikacja kolei japońskich nastąpiła w 1895 roku. Uruchomiono wówczas tramwaj elektryczny w Kioto. W następnych latach uruchomiono już normalne odcinki trakcyjne, między innymi w Tokio.
W 1914 roku otwarto dworzec w Tokio. Wcześniej zaczęto prowadzić prace nad elektryfikacją linii kolei dojazdowych właśnie do węzła w Tokio. Kilkanaście lata później uruchomiono metro w stolicy. Inauguracja to rok 1927.
Jak wspomniałem wcześniej, w roku 1907 nastąpiło upaństwowienie kolei w Japonii. Powstały wówczas linie państwowe i sieć prywatnych kolei lokalnych dojazdowych, tak zwanych „dentetsu”. W latach dwudziestych linie te zaczęto przerabiać na Szybką Kolej Miejską. Także w latach dwudziestych wprowadzono na całej sieci sprzęgi automatyczne.
Na początku budową japońskiej kolei zajmowali się głównie Brytyjczycy, a następnie Amerykanie i Niemcy. W roku 1910 Japończycy uniezależnili się od cudzoziemców i zaczęli budowę własnego przemysłu kolejowego. Najwolniej rozwijała się produkcja lokomotyw. Najpierw importowano je w całości, później zaczęto importować części i montować je w własnych zakładach.
W roku 1874 uruchomiono linię między Osaką a Kobe. Wydarzenie ważne ze względu na budowę pierwszego tunelu o długości 642 metrów, gdy linię przedłużono w roku 1880 do Otsu.
Dwa lata później uruchomiono pierwszą linię kolejową na Hokkaido pomiędzy Sapporo i Otaru. Była ona przeznaczona głównie do przewozów towarowych. Sporadycznie przewożono też pasażerów.
Pod koniec dziewiętnastego wieku na skutek dobrej sytuacji gospodarczej Japonii nastąpiło też ożywienie prac nad rozwojem kolei. Powstały wówczas liczne firmy prywatne, które zaczęły inwestować w kolej. W roku 1892 przyjęto ustawę, która regulowała sprawy budowy sieci, określała gęstość sieci.
W następnym artykule opiszę stan kolejnictwa podczas II wojny światowej i rozwój kolei po wojnie.
Roman Guzek
