Rodzaje komunikacji
Komunikowanie może przybierać różne formy w zależności od relacji zachodzących między uczestnikami. W dzisiejszej części moich rozważań przedstawię charakterystyki podstawowych form interpersonalnego porozumiewania się.
- Komunikowanie intrapersonalne – jest to forma komunikowania będąca wewnętrzną rozmową z samym sobą. Przebiega ona w naszych myślach bez użycia słów mówionych. Możemy przyjąć bez popełnienia błędu, że każde nasze myślenie jest procesem budowania informacji, a także przekazu. Myślę, że każdy z nas prowadzi taki wewnętrzny dialog, np. przy przygotowywaniu jakiegoś wystąpienia. W myślach przygotowujemy mowę, czy układamy proces negocjacji, np. z pracodawcą, aby później wypowiedzieć to co sobie przygotowaliśmy słowami.
- Komunikowanie interpersonalne – ma miejsce wtedy, kiedy w trakcie bezpośrednich spotkań i często nieformalnych sytuacjach rozmawiamy z drugim człowiekiem, np. z dobrym znajomym, przyjacielem, czy przypadkowym człowiekiem. Proces ten realizowany jest przez wzajemną wymianę werbalnych (słownych) i niewerbalnych (gesty, mimika itp.) przekazów. Charakteryzuje się bardzo dużą bezpośredniością – często twarzą w twarz, realizowaniem w tym samym czasie, podtrzymywaniem ciągłości rozmowy i swobodą wypowiedzi. W zależności od zażyłości uczestników, są oni w czasie rozmowy bardziej lub mniej zaangażowani emocjonalnie w jej przebieg. Często podnoszą głos, przerywają sobie, wchodzą w zdanie. Uruchamiane są różne zmysły. Takie komunikowanie odbywa się w niewielkiej przestrzeni i jest mało sformalizowane
- Komunikowanie grupowe – występuje wtedy, kiedy w interakcji bierze udział więcej osób. Bardzo często w czasie takiej rozmowy zakłócona zostaje swobodna wymiana ról między uczestnikami, taka jaka istnieje w komunikacji interpersonalnej. Często następują zakłócenia komunikacyjne. Duża ilość uczestników powoduje to, że nie każdy może występować w roli nadawcy oraz nie ma równych szans w pełnym uczestniczeniu w tym akcie. W takiej grupie dominują najbardziej aktywni uczestnicy i to oni wywierają perswazję na pozostałych, decydując o charakterze procesu komunikowania. Taki rodzaj komunikacji ma miejsce np. w czasie procesu związkowych negocjacji z pracodawcą. W takiej sytuacji istotne jest bardzo dobre przygotowanie planu negocjacji i argumentów, które mogą przeważyć na stronę związkową. Ważne jest też to aby z pracodawcą rozmawiały osoby, które doskonale znają temat negocjacji i są dobrze do nich przygotowane. Reszta związkowych uczestników służy liderom jako pomoc.
- Komunikowanie publiczne – w zasadzie charakteryzuje się całkowitym brakiem sprzężenia zwrotnego między uczestnikami procesu komunikowania. Ma miejsce wtedy, kiedy jedna osoba bezpośrednio przekazuje określone treści dużej grupie ludzi, przy użyciu różnych werbalnych (słownych) i niewerbalnych (gesty, mimika itp.) środków. Jest to komunikowanie bardziej sformalizowane i trafiające do znacznie większego audytorium. Dotyczy np. wygłaszania różnego rodzaju przemówień, wykładów, czy referatów. Nadawca przekazuje określone treści, natomiast odbiorcy w zasadzie są tylko biernymi słuchaczami.
- Komunikowanie instytucjonalne – polega na przekazywaniu w sposób sformalizowany – np. pismo, okólnik, ustawa, odezwa – przez różnego rodzaju instytucje i organizacje określonych komunikatów, do innych instytucji, organizacji oraz indywidualnych odbiorców. Nadawcami mogą być m.in. organy państwowe takie, jak rząd, sejm, senat, wojewoda, partie polityczne, związki zawodowe itp. Odbiorcami mogą być zarówno instytucje, jak i poszczególni członkowie tych instytucji, grupy społeczne a także całe narody. Jak widzimy tego rodzaju komunikowanie przebiega na różnych płaszczyznach, ma bardzo szeroki zakres oraz duży stopień sformalizowania i często zawiera elementy przymusu, czy perswazji. Najczęściej jest to proces jednostronny i odbywa się w ramach sprawowania władzy.
- Komunikowanie masowe – jest dzisiaj jedną z najbardziej rozpowszechnionych form komunikowania. Odbywa się za pośrednictwem gazet, radia, telewizji, Internetu oraz różnego rodzaju nośników, takich jak płyta CD, DVD, Blu-ray, winylowa, itp. Przy pomocy tych środków możemy w bardzo szybki sposób przekazywać, gromadzić a także otrzymywać ogromne ilości informacji. Wpływ odbiorcy na rodzaj przekazu jest bardzo ograniczony. W zasadzie polega tylko na zmianie kanału w telewizorze lub radioodbiorniku albo płyty w odtwarzaczu, czy na gramofonie. Komunikowanie masowe jest bardzo efektywne, bo dociera do milionów odbiorców. Odbiorcą w tym komunikowaniu jest każdy człowiek, który chce w niej uczestniczyć. Siadając przed telewizorem, czy radioodbiornikiem, z chwilą włączenia programu stajemy się automatycznie uczestnikiem komunikacji masowej. W tej komunikacji oddziaływanie nadawcy na odbiorcę jest wielokrotnie silniejsze niż odbiorcy na nadawcę. Niezbędnymi warunkami istnienia masowego komunikowania są publiczny charakter przekazu oraz rzeczywisty lub potencjalny masowy odbiór. Ten rodzaj komunikowania oznacza także masowość produkcji i dystrybucji samych przekazów oraz małą wrażliwość na doniosłość wydarzeń.
(Cdn.)
Zbigniew Wolny
zbigniew.wolny@wolnadroga.pl
