Na początku kadencji praca parlamentu nieraz toczy się wolniej. Podobnie było na przykład w latach 1997-1998, gdy dopiero po kilku miesiącach rząd AWS/UW ruszył z ofensywą legislacyjną skutkującą m.in. czterema wielkimi reformami. Tak jest i teraz – na razie niewiele projektów rządowych wpływa do Sejmu. Projekty ustaw są często formą reakcji na bieżące wydarzenia. Taki charakter ma złożony przez grupę posłów Trzeciej Drogi projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu naprawy ładu korporacyjnego w spółkach z udziałem Skarbu Państwa.
Projekt ma podnieść poziom profesjonalizmu i fachowości w zarządzaniu majątkiem publicznym i należy go uznać za reakcję na materiały prasowe, między innymi odnoszące się do działalności Collegium Humanum w zakresie przyznawania tzw. tytułów MBA.
W tym celu projekt koncentruje się zwłaszcza na podniesieniu wymogów kwalifikacyjnych i zaostrzeniu kryteriów wykluczających dla kandydatów do rad nadzorczych spółek z udziałem Skarbu Państwa.
Do rad nadzorczych spółek w pełni kontrolowanych przez państwo (ok. stu podmiotów gospodarczych) projektodawcy zamierzają wprowadzić tzw. członków niezależnych. Niezależnym członkiem rady nadzorczej nie może być członek partii, osoba pełniąca funkcje publiczne, poseł, senator, rady lub pracownik partii – w ostatnich pięciu latach.
Założono, że w spółkach w pełni kontrolowanych przez państwo rada nadzorcza będzie składać się z siedmiu członków, z czego trzech członków niezależnych, wybranych w otwartym i konkurencyjnym naborze przez Komitet Dobrego Zarządzania.
Kandydat na członka rady nadzorczej powoływany przez właściciela (reprezentanta Skarbu Państwa lub osobę prawną) musi mieć wyższe wykształcenie, pięcioletni okres zatrudnienia oraz spełnić jeden z wariantowo traktowanych warunków. Po pierwsze – może być doktorem nauk ekonomicznych, prawnych, technicznych lub o zarządzaniu, radcą prawnym, adwokatem, biegłym rewidentem, doradcą podatkowym, inwestycyjnym lub restrukturyzacyjnym. Do udziału w radzie nadzorczej upoważniają również międzynarodowe certyfikaty: Chartered Financial Analyst (CFA), Certified International Investment Analyst (CIIA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA) lub Certified in Financial Forensics (CFF).
Uprawnienie do zasiadania w radach nadzorczych wynika również ze zdanych egzaminów przeprowadzanych przez ministerstwa przekształceń i później – skarbu państwa. Ostatnim wariantem kwalifikacji wystarczających do objęcia funkcji członka rady nadzorczej jest ukończenie studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA).
Kandydata nie powinny łączyć żadne – profesjonalne, biznesowe czy właścicielskie – związki ze spółką.
Zwracam uwagę, że wymogi dotyczące kwalifikacji i braku związków ze spółką oraz zasada akceptacji przez Komitet Dobrego Zarządzania nie dotyczą reprezentantów pracowników, rolników i rybaków, powoływanych do rad nadzorczych przez te zbiorowości w proporcji ustalonej w odrębnych przepisach – komercjalizacyjnych.
Komitet Dobrego Zarządzania będzie organem stojącym na straży profesjonalizmu w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego w sektorze państwowym, uprawnionym m. in. do powoływania i odwoływania członków niezależnych oraz opiniowanie innych członków organów nadzorczych wskazanych przez Skarb Państwa, organy administracji rządowej, państwowe osoby prawne itp. W Komitecie będzie 7 osób, powołanych przez rząd na pięcioletnią kadencję, wybranych spośród kandydatów przedstawianych przez reprezentatywne związki zawodowe, związki pracodawców i wyższe uczelnie.
W projekcie przewidziano utworzenie rejestru wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów nadzorczych oraz organów zarządzających spółek z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych.
Taki publiczny rejestr ma prowadzić minister właściwy ds. aktywów państwowych, publikując w nim m.in. imiona, nazwiska oraz numery PESEL osób wchodzących w skład organu nadzorczego lub organu zarządzającego oraz ich wynagrodzenia, wraz ze świadczeniami dodatkowymi i nagrodami rocznymi. Dane w rejestrze wynagrodzeń będą jawne i dostępne przez 5 lat od dnia ich wprowadzenia, uzupełnienia lub aktualizacji. Oznacza to poważne ograniczenie prywatności osób, zaangażowanych zawodowo w przedsięwzięcia gospodarcze w sektorze publicznym. Jest to widoczna od lat tendencja; m.in. orzecznictwo w sprawach informacji publicznej ma wyraźną tendencję ujawniania wynagrodzeń osób, dysponujących środkami publicznymi, a więc – w zasadzie – wszystkich, zajmujących kierownicze stanowiska w administracji.
Przepisy dotyczące partii politycznych i komitetów wyborczych zakazują finansowania działalności partii oraz komitetów przez osoby prawne, w tym spółki (wpłaty dopuszczalne są wyłącznie od obywateli polskich stale zamieszkałych w kraju). Proponuje się dodatkowo ustawowy zakaz przyjmowania przez partie polityczne i komitety wyborcze wpłat oraz korzyści niemajątkowych od członków organów zarządzających i nadzorczych spółek z udziałem Skarbu Państwa.
Będziemy śledzić dalsze prace nad tą ustawą. Dotyczy ona problemów, od lat będących przedmiotem troski ale i usiłowań modernizacyjnych wszystkich tych, którym przejrzystość życia publicznego leży na sercu. Podejmowano w tym zakresie wiele działań, które skończyły się niepowodzeniem – przywołam dla przykładu akcję „Czyste ręce” premiera Włodzimierza Cimoszewicza. Mija od tej akcji (1994) dokładnie 30 lat… Czy jawność wynagrodzeń wpłynie na zmniejszenie korupcyjnych pokus?
Istotnym elementem projektu jest ustanowienie zasady odnoszącej się do liczebności rad nadzorczych (7 osób). Przed laty, gdy liczba spółek powstających z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych (komercjalizacji) była większa, tak liczebna rada nadzorcza bywała znacznym, finansowym obciążeniem. Myślę o czasach, gdy przedsiębiorstwa państwowe zatrudniające do 30 osób nie były wyjątkiem. Dziś takich małych firm zapewne w sektorze publicznym już nie ma, ale czy sektor publiczny nie dałby sobie rady bez tak wielkiej armii członków rad nadzorczych spółek Skarbu Państwa…
Piotr Świątecki
piotr.swiatecki@wolnadroga.pl
