George Stephenson urodził się 9 czerwca 1781 r. w Wylam w Northumberland i był drugim dzieckiem Roberta i Mabel. Jego ojciec był strażakiem w pompowni Wylam Colliery. W wieku 17 lat młody George został maszynistą w Water Row Pit w Newburn i zdając sobie sprawę z wartości edukacji uczęszczał jednocześnie do szkoły wieczorowej – ucząc się zasady „trzech R” – czytania, pisania i arytmetyki. W 1801 roku rozpoczął pracę w kopalni Black Callerton jako „hamulec”. Jego zadaniem było kontrolowanie przekładni wyciągowej kopalni.
W następnym roku poślubił Frances Henderson i przeniósł się do Willington Quay, na wschód od Newcastle, gdzie również pracował jako hamulcowy. W 1803 roku urodził się ich syn Robert, a w 1804 roku przenieśli się do West Moor, niedaleko Killingworth, W następnym roku jego żona urodziła córkę, która po kilku tygodniach zmarła, a w 1806 roku Fanny zmarła na gruźlicę.
George, następnie zdecydował się znaleźć pracę w Szkocji i zostawił syna Roberta z miejscową kobietą, podczas gdy on wyjechał do pracy w Montrose. Po kilku miesiącach wrócił, prawdopodobnie dlatego, że jego ojciec został oślepiony w wypadku górniczym. George wrócił do swojego domku w West Moor, a jego niezamężna siostra Eleanor wprowadziła się, aby opiekować się Robertem.
W 1811 roku maszyna pompująca w High Pit w Killingworth nie działała prawidłowo i Stephenson zaproponował, że to naprawi. Zrobił to z takim sukcesem, że wkrótce awansował na stanowisko konstruktora silników w sąsiednich kopalniach w Killingworth, odpowiedzialnego za konserwację i naprawy wszystkich silników kopalni. Wkrótce stał się ekspertem w dziedzinie maszyn o napędzie parowym.
W 1818 roku, świadomy eksplozji często powodowanych w kopalniach przez otwarty ogień, Stephenson zaczął eksperymentować z lampą bezpieczeństwa, która paliłaby się bez powodowania eksplozji. Stephenson metodą prób i błędów opracował lampę i został oskarżony o kradzież pomysłu. Lokalna komisja śledcza uniewinniła Stephensona, udowodniła, że pracował osobno i przyznała mu 1000 funtów. W 1833 roku komisja Izby Gmin stwierdziła, że Stephenson miał równe prawa do wynalezienia lampy bezpieczeństwa. Richardowi Trevithickowi przypisuje się pierwszy realistyczny projekt lokomotywy parowej w 1804 roku. Później odwiedził Tyneside i zbudował tam lokomotywę dla właściciela kopalni.
Zainspirowało się tym kilku lokalnych mężczyzn i zaprojektowało własne silniki. Stephenson zaprojektował swoją pierwszą lokomotywę dziesięć lat później, lokomotywę jezdną przeznaczoną do ciągnięcia węgla na wagonie Killingworth i nazwał ją Blücher na cześć pruskiego generała. Lokomotywa ta mogła wciągnąć 30 ton węgla pod górę z prędkością 4 mil na godzinę i była pierwszą udaną lokomotywą przyczepną z kołami kołnierzowymi: jej przyczepność zależała jedynie od kontaktu kół z kołnierzami z szyną.
W sumie mówi się, że Stephenson wyprodukował 16 lokomotyw w Killingworth, nigdy nie udało się sporządzić przekonującej listy wszystkich. Nowe lokomotywy były zbyt ciężkie, aby mogły jeździć na drewnianych szynach, a szyny żelazne były dopiero w powijakach. Stephenson ulepszył konstrukcję żeliwnych szyn, aby zmniejszyć pękanie. Stephenson został zatrudniony do budowy 8-milowej linii kolejowej z kopalni Hetton do Sunderlandu w 1820 r. Była to pierwsza kolej, w której nie zastosowano siły zwierząt.
W 1821 r. uchwalono ustawę parlamentarną zezwalającą na budowę kolei Stockton and Darlington (S&DR). Linia kolejowa o długości 25 mil miała łączyć różne kopalnie położone w pobliżu Bishop Auckland z rzeką Tees w Stockton, przechodząc po drodze przez Darlington. Pierwotny plan zakładał wykorzystanie koni do ciągnięcia wozów z węglem na metalowych szynach, ale po spotkaniu dyrektora firmy Edwarda Pease’a ze Stephensonem zgodził się zmienić plany. Stephenson zbadał tę linię w 1821 roku, wspomagany przez swojego osiemnastoletniego syna Roberta.
W tym samym roku rozpoczęto budowę linii. Pease i Stephenson wspólnie założyli w Newcastle firmę Robert Stephenson and Company, zajmującą się produkcją lokomotyw. Jej dyrektorem zarządzającym był syn George’a, Robert.
We wrześniu 1825 roku w zakładach Forth Street w Newcastle ukończono budowę pierwszej lokomotywy: pierwotnie nazwanej Active, wkrótce przemianowanej na Locomotion. Następne były „Nadzieja”, „Praca” i „Czarny Diament”. Kolej Stockton and Darlington została otwarta 27 września 1825 roku. Prowadzona przez Stephensona Locomotion przewiozła 80-tonowy ładunek węgla i mąki dziewięć mil w ciągu dwóch godzin, osiągając na jednym odcinku prędkość 24 mil na godzinę. Szyny użyte w nowej linii były szynami z kutego żelaza. Rozstaw kół wybrany przez Stephensona dla tej linii wynosił 4 stopy i 8½ cala, co później zostało przyjęte jako standardowy rozstaw kolei nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale także na całym świecie.
Krzysztof Drozdowski
(Fot. Pomnik Stephensona w Chesterfield; źródło: Wikipedia)
krzysztof.drozdowski@wolnadroga.pl
