Wstęp

NSZZ „Solidarność” to ruch społeczny, który odegrał kluczową rolę w walce o wolność i demokrację w Polsce. Choć jego początki i najważniejsze wydarzenia kojarzone są przede wszystkim z Gdańskiem i Stocznią Gdańską, to w wielu regionach kraju również toczyła się intensywna działalność opozycyjna. Jednym z ważnych ośrodków „Solidarności” był region kujawsko-pomorski, a zwłaszcza Bydgoszcz, Toruń, Włocławek i Inowrocław. Mimo że historia „Solidarności” w tym regionie nie jest tak szeroko znana jak w Trójmieście, to jej wpływ na wydarzenia lat 80. był nie do przecenienia.

Ruch „Solidarności” w regionie kujawsko-pomorskim zaczął nabierać kształtu w 1980 roku, w ślad za wydarzeniami na Wybrzeżu. W sierpniu tego roku, gdy robotnicy Stoczni Gdańskiej rozpoczęli strajk, ich protest szybko rozprzestrzenił się na cały kraj. W Bydgoszczy i innych miastach regionu robotnicy także zaczęli organizować się w obronie swoich praw.

Jednym z pierwszych ośrodków, które przyłączyły się do fali protestów, była Bydgoska Fabryka Kabli. Pracownicy tej fabryki rozpoczęli strajk solidarnościowy, domagając się lepszych warunków pracy oraz popierając postulaty gdańskich robotników. Do protestów dołączyły także Zakłady Chemiczne Zachem, Romet, Bydgoska Stocznia Rzeczna, a także zakłady przemysłowe w Toruniu i Włocławku.

20 sierpnia 1980 roku powstał Międzyzakładowy Komitet Założycielski „Solidarności” w Bydgoszczy. Jego zadaniem było koordynowanie działań strajkowych w regionie oraz organizacja struktur związku. W pierwszych tygodniach istnienia „Solidarności” do związku wstępowało tysiące pracowników, nie tylko robotników, ale również nauczycieli, lekarzy i przedstawicieli innych zawodów.

Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii „Solidarności” w regionie kujawsko-pomorskim był tzw. kryzys bydgoski w marcu 1981 roku. Było to jedno z najbardziej dramatycznych starć „Solidarności” z władzą komunistyczną przed wprowadzeniem stanu wojennego.

19 marca 1981 roku działacze „Solidarności”, na czele z Janem Rulewskim, Romanem Bartoszcze i Mariuszem Łabentowiczem, zostali brutalnie pobici przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa podczas sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. Przedstawiciele związku przyszli na posiedzenie, by bronić praw rolników i domagać się legalizacji niezależnego związku zawodowego rolników „Solidarność Wiejska”.

Pobicie działaczy wywołało oburzenie w całym kraju. Ludzie zaczęli wychodzić na ulice, a władze „Solidarności” zapowiedziały ogólnopolski strajk generalny. Przez kilka dni Polska znajdowała się na krawędzi otwartego starcia między społeczeństwem a reżimem. Ostatecznie 30 marca 1981 roku podpisano porozumienie między „Solidarnością” a rządem, które złagodziło napięcia, ale nie rozwiązało konfliktu na stałe.

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku struktury „Solidarności” w regionie kujawsko-pomorskim zostały rozbite, a wielu działaczy internowano. Wśród internowanych znaleźli się m.in. Jan Rulewski, Antoni Tokarczuk, Ryszard Musiał i wielu innych działaczy opozycji.

Pomimo represji, „Solidarność” w regionie nie przestała działać. Rozpoczęła się działalność podziemna – drukowano ulotki, organizowano nielegalne spotkania i manifestacje. Szczególnie aktywne było środowisko toruńskie, gdzie działał podziemny drukarz i publicysta Mirosław Rytel, a także grupa opozycyjna związana z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika.

W Bydgoszczy podziemna „Solidarność” organizowała strajki i demonstracje, które były brutalnie tłumione przez ZOMO. Jednym z bardziej znanych epizodów była demonstracja 1 maja 1982 roku, podczas której doszło do starć ulicznych z milicją.

Po upadku komunizmu i pierwszych częściowo wolnych wyborach w 1989 roku „Solidarność” odzyskała legalność i ponownie zaczęła odgrywać ważną rolę w życiu społecznym i politycznym regionu kujawsko-pomorskiego. Wielu dawnych działaczy opozycji znalazło się w strukturach nowej władzy, zarówno na poziomie lokalnym, jak i krajowym.

W latach 90. „Solidarność” skupiła się na walce o prawa pracowników w okresie transformacji gospodarczej. Wiele zakładów pracy, które były silnymi bastionami „Solidarności”, zostało zamkniętych lub sprywatyzowanych, co wywołało protesty i konflikty społeczne. Szczególnie trudna sytuacja miała miejsce w Bydgoszczy, gdzie zamykano duże zakłady przemysłowe, takie jak Zachem czy Romet.

Dziś „Solidarność” w regionie kujawsko-pomorskim nadal działa jako związek zawodowy, walcząc o prawa pracownicze i angażując się w sprawy społeczne. Jej obecność w regionie jest silna, zwłaszcza w sektorze oświaty, służby zdrowia i przemysłu.

Historia „Solidarności” w regionie kujawsko-pomorskim to opowieść o determinacji, odwadze i walce o wolność. Od pierwszych strajków w 1980 roku, przez dramatyczne wydarzenia kryzysu bydgoskiego i podziemną działalność w stanie wojennym, aż po współczesne działania na rzecz praw pracowniczych – „Solidarność” miała i nadal ma istotny wpływ na życie społeczne i polityczne regionu. Pomimo upływu lat, pamięć o tych wydarzeniach pozostaje żywa, a działacze „Solidarności” są dziś uważani za jednych z bohaterów walki o wolną Polskę.

 

Powstanie i Geneza Europejskiego Centrum Solidarności

Europejskie Centrum Solidarności (ECS) zostało oficjalnie otwarte 30 sierpnia 2014 roku w Gdańsku. Jego powstanie związane jest z dziedzictwem „Solidarności” – ruchu społecznego, który odegrał kluczową rolę w obaleniu komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej. Inicjatywa stworzenia takiego miejsca pojawiła się już w latach 90., jednak dopiero w 2007 roku podpisano list intencyjny, a budowę rozpoczęto w 2010 roku.

Ideą przewodnią ECS jest pielęgnowanie pamięci o ruchu „Solidarność”, jego osiągnięciach oraz promowanie wartości demokratycznych, obywatelskich i praw człowieka. Instytucja ta ma za zadanie inspirowanie współczesnych pokoleń do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczno-politycznym.

Misja i Cele Europejskiego Centrum Solidarności

Misją ECS jest nie tylko przechowywanie i udostępnianie pamięci historycznej, ale również edukowanie i angażowanie społeczeństwa. Centrum organizuje liczne wydarzenia, warsztaty i konferencje poświęcone prawom człowieka, demokracji oraz równości. ECS współpracuje z organizacjami pozarządowymi, instytucjami akademickimi oraz liderami opinii publicznej, promując dziedzictwo „Solidarności” w skali globalnej.

Wizja instytucji opiera się na czterech kluczowych wartościach:

1. Solidarność – idea łącząca ludzi dążących do wolności i godności.
2. Wolność – jako podstawowy filar demokracji.
3. Demokracja – wspieranie aktywności obywatelskiej.
4. Prawa człowieka – promocja równości i sprawiedliwości społecznej.

Struktura i Ekspozycje ECS

Budynek ECS, zaprojektowany przez gdańskie biuro architektoniczne Fort, swoim wyglądem nawiązuje do stoczniowych doków, symbolizując przemiany, jakie zaszły w Gdańsku. Na powierzchni ponad 25 tysięcy metrów kwadratowych znajdują się przestrzenie ekspozycyjne, sale konferencyjne, biblioteka, archiwum oraz przestrzeń edukacyjna.

Główna wystawa stała ECS podzielona jest na siedem interaktywnych sekcji, przedstawiających historię „Solidarności” od jej początków w 1980 roku po współczesność. Zwiedzający mogą zapoznać się z archiwalnymi nagraniami, dokumentami, a także osobistymi pamiątkami uczestników ruchu.

Kluczowe Działania i Programy

Europejskie Centrum Solidarności realizuje wiele projektów o charakterze edukacyjnym i badawczym. Do najważniejszych należą:

• Nagroda Solidarności – przyznawana osobom i organizacjom za zasługi w walce o prawa człowieka i demokrację.
• Szkoła Solidarności – program edukacyjny skierowany do młodzieży, mający na celu rozwijanie umiejętności obywatelskich.
• Forum Młodych – wydarzenie, które łączy młodych liderów z całego świata w celu wymiany doświadczeń na temat demokracji i aktywizmu.
• Wystawy czasowe – prezentujące współczesne problemy społeczne, polityczne i kulturalne.

Znaczenie ECS w Kontekście Społecznym i Międzynarodowym

Europejskie Centrum Solidarności odgrywa istotną rolę nie tylko w Polsce, ale również na arenie międzynarodowej. Jest miejscem spotkań, debat i refleksji nad przeszłością oraz przyszłością demokracji. Dzięki swojemu zaangażowaniu w promocję wartości obywatelskich i praw człowieka ECS jest uznawane za jedną z kluczowych instytucji kultury w Europie.

Centrum współpracuje z instytucjami takimi jak Parlament Europejski, UNESCO oraz organizacjami pozarządowymi na całym świecie. Prowadzi dialog międzykulturowy i wspiera inicjatywy mające na celu budowanie społeczeństwa opartego na wartościach solidarności i sprawiedliwości.

Podsumowanie

Europejskie Centrum Solidarności jest symbolem odwagi, wolności i determinacji ludzi, którzy dążyli do zmiany rzeczywistości. Poprzez swoje działania edukacyjne, wystawiennicze i badawcze ECS kontynuuje misję „Solidarności”, inspirując kolejne pokolenia do aktywnego zaangażowania w sprawy publiczne. To miejsce, które łączy historię z przyszłością, uczy wartości demokratycznych i pokazuje, że solidarność jest wciąż aktualnym i uniwersalnym przesłaniem.

 

Rola kobiet w NSZZ Solidarność była fundamentalna dla działalności tego ruchu i jego wpływu na przemiany społeczno-polityczne w Polsce. Choć historia Solidarności często kojarzona jest z ikonami męskiego przywództwa, takimi jak Lech Wałęsa, to wkład kobiet w organizację, rozwój i sukces ruchu był nie do przecenienia. Kobiety odgrywały kluczowe role jako organizatorki, edukatorki, opiekunki rodzin działaczy, a także jako liderki lokalnych struktur związkowych.

Jedną z najbardziej rozpoznawalnych kobiet w środowisku Solidarności była Anna Walentynowicz, znana jako „Matka Solidarności”. To jej zwolnienie z pracy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina było bezpośrednią iskrą, która rozpaliła strajki sierpniowe w 1980 roku. Walentynowicz, zaangażowana w walkę o prawa pracownicze, była symbolem niezłomności i odwagi. Jej postawa zainspirowała tysiące kobiet w całej Polsce do aktywnego włączenia się w działalność opozycyjną. Jak sama mówiła: „Nie ma wolności bez solidarności, a solidarność zaczyna się od nas samych”.

Inną ważną postać stanowiła Alina Pieńkowska, pielęgniarka i działaczka opozycyjna, która odegrała kluczową rolę podczas strajków w Stoczni Gdańskiej. Jej umiejętność negocjacji oraz oddanie sprawie pracowniczej przyczyniły się do sukcesu strajku i podpisania Porozumień Sierpniowych. Pieńkowska podkreślała znaczenie pracy zespołowej: „To nie pojedyncze osoby, ale wspólny wysiłek czynił cuda”.

Henryka Krzywonos, motornicza tramwaju, zainicjowała solidarnościowy strajk transportu miejskiego w Trójmieście. Jej odważna decyzja o zatrzymaniu tramwaju stała się impulsem do rozszerzenia protestów na inne sektory. Krzywonos wspominała: „Wiedziałam, że muszę coś zrobić, żeby pokazać, że jesteśmy razem”.

Chociaż największą uwagę przyciągały główne wydarzenia w Gdańsku, to kobiety były również aktywne w lokalnych strukturach Solidarności na terenie całej Polski. Działały jako organizatorki spotkań, kolportowały nielegalne wydawnictwa, a także pomagały w ukrywaniu działaczy ściganych przez Służbę Bezpieczeństwa.

Ich praca miała często charakter niewidoczny, ale była niezbędna dla funkcjonowania ruchu. Kobiety organizowały podziemne drukarnie, szyły transparenty i organizowały pomoc dla represjonowanych rodzin. Wiele z nich działało anonimowo, co świadczy o ich ogromnym poświęceniu i skromności. Jak wspomina jedna z działaczek, Ewa Tomaszewska: „To była praca na pierwszej linii frontu, ale w cieniu reflektorów”.

Rola kobiet w Solidarności nie ograniczała się jedynie do działalności w latach 80. XX wieku. Ich wkład wpłynął na kształtowanie się przyszłych pokoleń i na proces transformacji ustrojowej w Polsce. Kobiety pokazały, że mogą być liderkami zmian społecznych, co przyczyniło się do zmiany postrzegania ich roli w życiu publicznym.

Przykładem takiego wpływu było zaangażowanie wielu z nich w tworzenie niezależnych organizacji pozarządowych po 1989 roku, zajmujących się prawami kobiet, edukacją i sprawiedliwością społeczną. Danuta Przywara, współtwórczyni Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, podkreślała: „Solidarność nauczyła nas, że warto walczyć o swoje prawa, ale równie ważne jest wspieranie innych”.

Mimo ogromnego wkładu, rola kobiet w Solidarności była często pomijana w oficjalnych narracjach. Historia ruchu była przedstawiana głównie przez pryzmat męskich przywódców, co marginalizowało udział kobiet. Dopiero w ostatnich latach zaczęto bardziej doceniać ich zaangażowanie, czego wyrazem są liczne publikacje i wystawy upamiętniające ich wkład. Na jednej z takich wystaw można przeczytać słowa Anny Walentynowicz: „Solidarność to nie tylko ruch, to przede wszystkim ludzie”.

Podsumowując, kobiety w NSZZ Solidarność odegrały kluczową rolę w walce o wolność i sprawiedliwość społeczną w Polsce. Ich działalność wymaga dalszego badania i upamiętnienia, aby w pełni docenić ich wkład w historię Polski.

 

Historia Solidarności, jako jednego z najbardziej znaczących ruchów społecznych w historii współczesnej Polski, odgrywa istotną rolę w polskiej kinematografii. Twórcy filmowi od lat sięgają po ten temat, starając się uchwycić nie tylko wydarzenia historyczne, ale także emocje, dylematy moralne i społeczne napięcia związane z okresem PRL-u oraz narodzinami ruchu Solidarność. W niniejszym artykule przyjrzymy się, w jaki sposób historia Solidarności została przedstawiona w polskim kinie, analizując wybrane filmy, ich przesłanie oraz wpływ na społeczeństwo.

Solidarność, jako ruch społeczny, narodziła się w sierpniu 1980 roku w Stoczni Gdańskiej. Strajki robotnicze, negocjacje z władzami komunistycznymi oraz powstanie niezależnego związku zawodowego stały się symbolem walki o wolność, prawa człowieka i demokrację. Te wydarzenia stały się również wdzięcznym tematem dla filmowców, którzy dostrzegli w nich nie tylko ważny element polskiej historii, ale także uniwersalne wartości.

Pierwsze próby ukazania tematu Solidarności w filmie miały miejsce już w latach 80., choć ówczesne warunki polityczne znacząco ograniczały swobodę twórczą. Po 1989 roku, kiedy Polska odzyskała suwerenność, twórcy filmowi mogli z większą swobodą eksplorować tę tematykę.

Filmy dokumentalne odgrywają kluczową rolę w przedstawianiu historii Solidarności. Dzięki autentycznym materiałom archiwalnym, wywiadom z uczestnikami wydarzeń oraz rekonstrukcjom historycznym, dokumenty pozwalają na głębsze zrozumienie tamtych czasów.

Jednym z pierwszych dokumentów o Solidarności był film „Robotnicy ’80” w reżyserii Andrzeja Chodakowskiego i Andrzeja Zajączkowskiego. Film ukazuje strajki w Stoczni Gdańskiej oraz proces negocjacji pomiędzy robotnikami a władzą. Dzięki użyciu autentycznych nagrań, film oddaje atmosferę tamtych dni oraz determinację ludzi walczących o swoje prawa.

Choć film Andrzeja Wajdy jest dziełem fabularnym, to warto go tutaj wspomnieć ze względu na jego bliskość do formy dokumentalnej. Wajda wykorzystał wiele autentycznych materiałów filmowych, w tym nagrania z obrad strajkowych oraz manifestacji. „Człowiek z żelaza” zdobył Złotą Palmę w Cannes i stał się jednym z najważniejszych filmów o Solidarności na świecie.

Ten dokument w reżyserii Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego przedstawia mniej znaną historię kobiet, które odegrały kluczową rolę w ruchu Solidarności. Film podkreśla ich zaangażowanie, odwagę oraz znaczenie w budowaniu demokratycznej Polski.

Obok dokumentów, w polskiej kinematografii pojawiło się wiele filmów fabularnych, które podejmują temat Solidarności. Twórcy często łączą wątki historyczne z fikcyjnymi, aby lepiej oddać emocje i dylematy moralne bohaterów.

Cykl filmów Andrzeja Wajdy, obejmujący „Człowieka z marmuru” i jego kontynuację „Człowiek z żelaza”, to jedne z najważniejszych dzieł polskiej kinematografii. Pierwszy film ukazuje losy robotnika Mateusza Birkuta, symbolu propagandy PRL, podczas gdy drugi koncentruje się na wydarzeniach sierpnia 1980 roku i narodzinach Solidarności. Oba filmy łączą perspektywę jednostkową z szerokim kontekstem społecznym, ukazując zmagania ludzi z systemem.

Wajda powrócił do tematyki Solidarności w biograficznym filmie „Wałęsa. Człowiek z nadziei”. Obraz ten przedstawia życie Lecha Wałęsy, przywódcy Solidarności, od jego pracy w stoczni po rolę lidera ruchu społecznego. Film, z wybitną rolą Roberta Więckiewicza, ukazuje zarówno wielkość Wałęsy, jak i jego ludzkie słabości.

Reżyser Volker Schlöndorff stworzył film „Strajk”, inspirowany życiem Anny Walentynowicz, jednej z kluczowych postaci Solidarności. Film ukazuje, jak zwykła robotnica staje się symbolem walki o prawa pracowników i wolność.

Jednym z kluczowych aspektów filmów o Solidarności jest ich uniwersalność. Historie te często wychodzą poza lokalny kontekst, stając się opowieściami o walce jednostki z systemem, odwadze w obliczu opresji i sile wspólnoty.

Motyw ten jest centralnym elementem wielu filmów o Solidarności. Bohaterowie, zarówno historyczni, jak i fikcyjni, muszą stawić czoła represjom, inwigilacji oraz presji społecznej. Ich postawy i wybory stają się symbolem oporu wobec niesprawiedliwości.

Filmy te podkreślają również znaczenie solidarności międzyludzkiej. W obliczu trudnych warunków społecznych i politycznych, bohaterowie znajdują siłę w jedności i współpracy. Wartości te są szczególnie widoczne w takich filmach jak „Człowiek z żelaza” czy „Solidarność według kobiet”.

Filmy o Solidarności odgrywają ważną rolę w kształtowaniu pamięci historycznej oraz świadomości społecznej. Dzięki nim kolejne pokolenia mogą lepiej zrozumieć kontekst tamtych wydarzeń, a także docenić wartość wolności i demokracji.

Dla młodszych pokoleń, które nie doświadczyły okresu PRL-u, filmy te są cennym źródłem wiedzy. Dzięki nim można zrozumieć, jak trudna była droga Polski do wolności oraz jakie poświęcenia były konieczne, aby osiągnąć obecny poziom demokracji.

Historie o Solidarności mogą być również inspiracją do podejmowania działań na rzecz sprawiedliwości społecznej i obrony praw człowieka. Przykłady odwagi i determinacji bohaterów filmowych pokazują, że nawet w obliczu trudnych okoliczności warto walczyć o swoje przekonania.

Historia Solidarności znalazła swoje miejsce w polskiej kinematografii jako temat niezwykle ważny i aktualny. Zarówno filmy dokumentalne, jak i fabularne ukazują różne aspekty tego ruchu społecznego, od wielkich wydarzeń historycznych po indywidualne losy ludzi zaangażowanych w walkę o wolność. Dzięki nim pamięć o Solidarności trwa, a wartości, które przyświecały temu ruchowi, nadal inspirują kolejne pokolenia.

Janina Jankowska, urodzona 1 maja 1939 roku w Jadowie, jest jedną z najbardziej znaczących postaci polskiego dziennikarstwa, szczególnie w okresie PRL oraz transformacji ustrojowej. Ukończyła studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, które dały jej solidne podstawy do podjęcia kariery w mediach. Swoją działalność zawodową związała z Polskim Radiem, gdzie od początku lat 70. realizowała reportaże i audycje, wyróżniające się głęboką analizą społeczną i polityczną. Jankowska podkreślała znaczenie wartości, które wyniosła z domu rodzinnego: „Moi rodzice i moi dziadkowie kochali Polskę. Byłam wychowana w tym duchu. Od zawsze mówiono, że dla ojczyzny trzeba zrobić wszystko” – mówiła w jednym z wywiadów, opisując swoje motywy działania zarówno w czasie okupacji, jak i późniejszej działalności opozycyjnej.

Jednym z kluczowych momentów jej kariery był rok 1980, kiedy zrealizowała reportaż „Polski Sierpień”, dokumentujący powstanie ruchu Solidarności. Materiał ten został doceniony na arenie międzynarodowej i uhonorowany prestiżową nagrodą Prix Italia. Jankowska w swoich pracach skupiała się na codziennym życiu Polaków, ich trudach i nadziejach, co czyniło jej reportaże wyjątkowo autentycznymi i poruszającymi.  Sama wspominała, że podczas tworzenia reportażu miała świadomość jego wagi: „Miałam to ogromne szczęście, że jako reporter znalazłam się w odpowiednim czasie i w odpowiednim miejscu” – mówiła. Dzięki jej pracy, głosy robotników i ich krytyka systemu zostały usłyszane w całej Polsce. Ludzie dzwonili do radia, poruszeni prawdziwością jej relacji, uznając ją za ważny głos wolnościowy.

Wprowadzenie stanu wojennego w grudniu 1981 roku przerwało jej pracę w Polskim Radiu, jednak Jankowska nie zrezygnowała z działalności zawodowej. Włączyła się w ruch podziemny, współpracując z niezależnymi wydawnictwami, w tym z Niezależną Oficyną Fonograficzną NOWA, oraz współtworzyła wywiady i reportaże publikowane w „Tygodniku Mazowsze”. Jej wywiad z Zbigniewem Bujakiem, liderem podziemnej Solidarności, stał się jednym z najważniejszych dokumentów tamtego okresu, ukazując odwagę i determinację opozycji w walce z reżimem.

Jankowska była również współzałożycielką Stowarzyszenia Archiwum Solidarności, które gromadziło i dokumentowało materiały związane z działalnością opozycyjną w Polsce. W 1989 roku, w czasie obrad Okrągłego Stołu, brała udział w pracach podzespołu prasowego, co potwierdzało jej zaangażowanie w proces przemian demokratycznych. Jak wspominała, dla niej wybory 4 czerwca 1989 roku były „jak Powstanie Warszawskie – tyle, że zamiast bronią walczyliśmy kartami do głosowania. I w dodatku wygraliśmy”.

Po transformacji ustrojowej powróciła do Polskiego Radia, gdzie pełniła funkcję wicedyrektora Programu I, starając się dostosować programy radiowe do nowych realiów wolnej Polski.

Poza działalnością w Polsce, Jankowska współpracowała z mediami zagranicznymi, w tym z austriacką telewizją ORF. Jej praca zawsze była nacechowana profesjonalizmem i głębokim zaangażowaniem, co przyniosło jej wiele nagród, takich jak Złoty Mikrofon w 1989 roku oraz Grand Press w 2005 roku. Odznaczono ją także Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Złotym Krzyżem Zasługi.

Janina Jankowska zapisała się w historii polskiego dziennikarstwa jako osoba, która swoją pracą dokumentowała kluczowe momenty historii Polski. Koleżanki i koledzy z branży podkreślali jej niezwykły profesjonalizm i pasję. Jak sama mówiła: „To był niesłychanie bogaty czas, wyrąbywanie wolności każdego dnia”. Jej działalność opozycyjna, odwaga w podejmowaniu trudnych tematów oraz dbałość o rzetelność dziennikarską uczyniły ją ikoną niezależnych mediów. Dzięki niej zachowano pamięć o wielu wydarzeniach, które kształtowały współczesną Polskę.

Krzysztof Drozdowski

Barbara Labuda to postać o wielowymiarowym dorobku, zarówno w dziedzinie polityki, jak i działalności społecznej. Przez lata była uosobieniem niezłomności, odwagi i zaangażowania w sprawy publiczne, a jej wkład w historię Polski XX i XXI wieku pozostaje nieoceniony. Warto przyjrzeć się bliżej jej biografii, by zrozumieć, jak jej działania ukształtowały współczesne standardy demokratyczne i społeczne.

Barbara Labuda przyszła na świat 10 marca 1946 roku w Żmigrodzie. Wychowała się w rodzinie nauczycielskiej, co ukształtowało jej wrażliwość społeczną i intelektualne ambicje. Po ukończeniu liceum w Rawiczu podjęła studia romanistyczne na Uniwersytecie Wrocławskim. Fascynacja kulturą francuską stała się nie tylko jej pasją, ale także podstawą przyszłej pracy naukowej i tłumaczeniowej.

W latach 70. związała się z opozycją demokratyczną. Już wtedy wyróżniała się odwagą i niezależnością myślenia. Jak wspominał Władysław Frasyniuk, lider dolnośląskiej „Solidarności”, „Barbara miała niebywały talent organizacyjny i niestrudzoną energię, które mobilizowały ludzi wokół niej”​

Labuda była jedną z kluczowych postaci dolnośląskiej „Solidarności”. Organizowała podziemne wydawnictwa, kolportowała nielegalne czasopisma, a także brała udział w strajkach i manifestacjach. W stanie wojennym, pomimo ciągłych represji i zagrożenia aresztowaniem, nie zaprzestała działalności. Była wielokrotnie zatrzymywana przez Służbę Bezpieczeństwa, a jej dom stał się miejscem spotkań i planowania działań opozycyjnych.

Jej determinacja została zauważona i doceniona przez współpracowników. „Barbara była jednym z filarów ruchu opozycyjnego na Dolnym Śląsku. Jej niezłomność inspirowała innych, a jej dom zawsze był otwarty dla tych, którzy potrzebowali wsparcia” – wspominał Adam Michnik​

Po transformacji ustrojowej Labuda kontynuowała działalność publiczną, pełniąc funkcję posłanki do Sejmu RP. Zasiadała w ławach parlamentarnych z ramienia Komitetu Obywatelskiego, a później Unii Demokratycznej i Unii Wolności. W swojej pracy parlamentarną kładła nacisk na kwestie społeczne, prawa człowieka oraz równouprawnienie kobiet. Była autorką wielu inicjatyw ustawodawczych, w tym tych dotyczących równych szans na rynku pracy oraz ochrony ofiar przemocy domowej.

W latach 1996–2005 Barbara Labuda była sekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. W tym okresie aktywnie działała na rzecz tolerancji, przeciwdziałania wykluczeniu oraz promowania dialogu międzykulturowego. Jej rola w budowaniu wizerunku Polski jako kraju otwartego i nowoczesnego była nie do przecenienia.

Po odejściu z polityki Barbara Labuda zaangażowała się w działalność społeczną. Była jednym z pierwszych polityków, którzy otwarcie wspierali prawa osób LGBTQ+, za co w 1999 roku otrzymała prestiżową nagrodę Tęczowy Laur. Wyróżnienie to było wyrazem uznania dla jej konsekwentnego zaangażowania w walkę z dyskryminacją i promocję równouprawnienia​

Jest także aktywną uczestniczką debat publicznych, autorką licznych artykułów i książek, w których dzieli się swoimi doświadczeniami oraz refleksjami na temat współczesnych wyzwań społecznych. „Barbara to prawdziwa demokratka, zawsze stawiająca człowieka w centrum swoich działań. Jej kariera to wzór dla tych, którzy wierzą, że polityka może być służbą” – podkreślał profesor Bronisław Geremek​

Barbara Labuda, poza swoim zaangażowaniem politycznym, od lat aktywnie działa również na polu edukacji, kultury i działalności społecznej. Jej działalność w tych obszarach stanowi kontynuację jej walki o prawa człowieka i szeroko pojętą sprawiedliwość społeczną, tym razem w nieco innej formie, ale równie skutecznie.

Po zakończeniu kariery politycznej poświęciła się promowaniu edukacji obywatelskiej i budowaniu społeczeństwa opartego na wiedzy i tolerancji. Występowała jako prelegentka podczas licznych konferencji i seminariów, gdzie poruszała kwestie związane z prawami człowieka, demokracją oraz rolą kobiet w życiu publicznym. Jej wykłady na uniwersytetach w Polsce i za granicą były cenione za głębię merytoryczną i inspirujący przekaz.

Jednym z ważniejszych obszarów jej aktywności jest wspieranie inicjatyw artystycznych i kulturalnych. Uważa kulturę za jeden z fundamentów budowania wspólnoty i zrozumienia między ludźmi. Jak podkreśliła w jednym z wywiadów: „Sztuka to przestrzeń, w której możemy zrozumieć, kim jesteśmy, i odnaleźć sens w trudnych czasach. Jest narzędziem, które pozwala budować mosty, nie mury”.

Labuda jest także zaangażowana w działania na rzecz zachowania pamięci o wydarzeniach i ludziach, którzy przyczynili się do demokratycznych przemian w Polsce. Jest współautorką i bohaterką licznych publikacji oraz filmów dokumentalnych, które przybliżają historię „Solidarności” i walki o wolność w PRL. Jej refleksje na temat doświadczeń opozycyjnych są cenione za autentyczność i głęboką perspektywę.