Gdańska lewobrzeżna kolej posiadała stację towarową już w XIX wieku. W miarę upływu czasu i rozwoju terenów przemysłowych pomiędzy Nowym Portem a Gdańskiem tereny kolejowe w tym rejonie ulegały licznym zmianom – również dzisiaj wiele z torów bocznic i różnych krótkich linii zostało rozebranych, inne zarosły gęstą trawą i drzewami.
Stacja Zaspa Towarowa składała się z trzech części i była dawniej obsługiwana za pomocą trzech nastawni. Największa część stacji, która przylega do terenów, gdzie stała „Parowozownia Zaspa”, znajduje się we Wrzeszczu dolnym. Zaczyna się peronem przystanku Gdańsk Kolonia, za którym znajduje się nastawnia Zp1.
Stacja ma w tym miejscu ponad 10 torów. Również tutaj odbija kilka z nich w stronę nabrzeża – jest to stacja Gdańsk Wiślany – kończy się wyjściem linii 722 w kierunku nowego portu (blisko nabrzeża) oraz kilkoma torami służącymi do obsługi elektrociepłowni. Dalsza część stacji Zaspa Towarowa zaczyna się obok gdańskiego stadionu, przy którym stoi nastawnia Zp2 i znajdują się tutaj obecnie dwa mosty drogowe.
Jeszcze kilka lat temu można było tutaj podziwiać wachlarzową parowozownię, która miała ogromne rozmiary. Według różnych źródeł obiekt istniał już w latach 80-tych XIX wieku, a w latach 20-tych XX wieku rozbudowano go. Większość parowozowni (prawie w całości) zburzono w 2011 roku – w jego miejscu przebiega droga szybkiego ruchu (jeden z dwóch mostów drogowych).
Historia parowozowni jest bardzo rozległa – był to jeden z największych tego typu obiektów w Polsce. Znajdują się tutaj również dwa budynki PKP CARGO, z których jeden popada w ruinę, a drugi służy pracownikom stacji.
Druga część stacji Zaspa Towarowa, to obecnie kilka torów wyciągowych. Dawniej było tutaj znacznie więcej czynnych torów zakończonych rozjazdami pomiędzy drugą a trzecią częścią stacji.
Do dzisiaj znaleźć można resztki rozjazdów. Tory wyciągowe są dość często używane. Jeden z torów prowadzi (przecinając trzecią część stacji) do Nowego Portu, gdzie funkcjonuje kilka torów.
Trzecia część stacji posiadała wagę wagonową, której ruiny można odnaleźć do dzisiaj oraz skrajnik. Dawniej stała tutaj nastawnia Zp3. Stacja Zaspa Towarowa kończy się pod wiaduktem drogi łączącej Brzeźno i Nowy Port, pod którym znajdziemy dwa rozjazdy prowadzące do placu, na którym wyładowuje się samochody. Spotyka się tutaj długie składy wagonów przeznaczonych do przewozu samochodów, które obsługują teren portowy.
Obecnie w trzeciej części stacji rozkradane jest wszystko, co się tylko da. Znikają szyny (poza jednym użytkowanym torem do Portu), semafory, elementy rozjazdów. Często późnym wieczorem złomiarze wypalają trawę na terenie stacji, aby ułatwić sobie kradzież nieużywanego torowiska.
Z drugiej części Zaspy Towarowej odgałęziała się linia nr 722 – prowadząca do stacji Gdańsk Wiślany. Odgałęziała się około 100 metrów od nastawni Zp3 (przecinała pasażerską 249) i skręcała w głąb dzielnicy Nowy Port.
Linia zapadła w pamięci głównie dzięki przebiegu obok słynnego „falowca” w Nowym Porcie. Dalej krzyżowała się z torami tramwajowymi pod kątem 90 stopni i rozgałęziała się w dwóch kierunkach. Jeden tor o długości kilkuset metrów prowadził do nabrzeża, gdzie znajduje się bardzo stary budynek kolejowy w gęstwinie drzew oraz resztki betonowych podkładów. Drugi tor prowadził w przeciwną stronę – do stacji Gdańsk Wiślany.
W uproszczonym tłumaczeniu – linia 722 pozwalała bez zmiany kierunku jazdy dojechać do początku Zaspy Towarowej – przez Nowy Port i ogródki działkowe dochodziła do stacji Gdańsk Wiślany i z powrotem do Zaspy Towarowej. Biegła głównie przez tereny uprzemysłowione, stąd liczy sobie sporo odgałęzień. Obecnie część linii jest czynna (od strony Gdańska Wiślanego).
Władze miasta były przychylne protestom mieszkańców, którym przeszkadzało torowisko przebiegające przez środek dzielnicy. Obecnie wybudowano w miejscu jej przebiegu chodnik i ścieżkę rowerową. Tory zaczynają się dopiero na terenach działkowych bliższych do nabrzeża – kawałek jest używany jako żeberko wyciągowe do prowadzenia manewrów. Znajduje się tam wiadukt nad kanałem. Linia 722 jest poprzecinana licznymi bramami – są to głównie tereny portowe, o ograniczonym dostępie.
Ciekawym widokiem była lokomotywa SM42 ze składem węglarek tocząca się z brzękiem przez ulice w centrum dzielnicy. Tor 722 zdjęto tam w październiku 2006 roku. Na linii obowiązywała prędkość 20 km/h i miejscowe ograniczenia 15 km/h (ze względu na jej nietypowy przebieg przez tereny mieszkalne).
Mimo, iż fragment Zaspa Towarowa – Gdańsk Wiślany istnieje tylko częściowo, linia jest dalej użytkowana – obsługuje kilka różnych miejsc w porcie. Szkoda tylko, że nie istnieje już na jej najciekawszym dawnym odcinku.
Paweł Wolny
