Bożena Kostuch
„Czarodziej z Łysej Góry. Opowieść o Bolesławie Książku”
Wydawnictwo Marginesy 2020
To szczególnej urody książka. Prawdziwie zachwycają w niej oszałamiające dzieła Bolesława Książka, ceramika, który w zakładzie „Kamionka” w Łysej Górze (wsi między Krakowem a Tarnowem) przez 20 lat, niczym tytułowy czarodziej, zaklinał materiał plastyczny i angażował potencjał ludzki, by był mu posłuszny, a jego tysiące projektów do dziś zapierają dech w piersi precyzją wykonania, wyobraźnią, pięknem kolorystyki. Ale autorka tomu,Bożena Kostuch, kustoszka Muzeum Narodowego w Krakowie i znawczyni ceramiki ostatnich dwóch stuleci, robi znacznie więcej niż pokazanie nam zjawiskowych dzieł Bolesława Książka. Ocala od zapomnienia tę kluczową dla polskiego powojennego wzornictwa postać drobiazgowo odtwarzając jej losy w intrygującej biografii. A życie miał ów czarodziej z Łysej Góry dość niezwykłe, choć składało się na nie wiele świadomie podjętych wyborów, konsekwencja artystyczna, ciężka praca połączona z wizjonerską wyobraźnią, sporo szczęścia.Bo wieś Łysa Góra miała prawdziwie wspaniałych mieszkańców zaangażowanych w „czyn społeczny”, dla których „Kamionka” Spółdzielnia Pracy Przemysłu Artystycznego stała się miejscową dumą. Fantastycznie czyta się w książce zapiski ceramika (pozyskane przez Bożenę Kostuch u jego rodziny), bo to często bezcenne notatki stanowiące źródło inspiracji (jak choćby te z podróży do Chin i tamtejszych warsztatów ceramicznych), ale i zdradzające osobiste uwagi Książka, idealisty z lewicowymi poglądami.Wreszcie zachwycają w „Czarodzieju z Łysej Góry”starannie zebrane ilustracje prac – i tych niewielkich rozmiarami i wielkoformatowych. Książkę pięknie opracowała graficznie i typograficznie Anna Pol, nadworna graficzka Wydawnictwa Marginesy, której prace od lat podziwiamy w różnych publikacjach.
Lucia Berlin
„Wieczór w raju”
Wydawnictwo W.A.B. 2020
Blisko cztery lata temu wydawnictwo W.A.B. opublikowało tom opowiadań „Instrukcja dla pań sprzątających”, a polscy czytelnicy po raz pierwszy zachwycili się niezwykłym klimatem prozy Amerykanki Lucii Berlin. Teraz mają szansę kontynuować podróż, tym razem w tomie „Wieczór w raju”, który podobnie jak poprzedni, przetłumaczyła Dobromiła Jankowska. Mamy tu przekrój utworów od najwcześniejszych chronologicznie (i już wówczas fantastycznych) po dojrzałe. Inspiracją dla amerykańskiej autorki urodzonej na Alasce, a wychowanej w osadach górniczych Idaho, Kentucky, czy chilijskim Santiago było niejednokrotnie jej własne życie. Mocno wyboista biografia, w której rolę zapalnika odgrywał przez lata alkohol, a w cieniu nałogu Berlin wychowała czworo synów imając się wielu rozmaitych zajęć, pisząc, prowadząc życie outsidera. W przedmowie Mark Berlin, syn Lucii, wspomina zresztą matkę jako wyjątkowo barwnego ptaka. Wykreowani w jej opowiadaniach bohaterowie mogą kojarzyć się z postaciami mężczyzn w życiu autorki (mąż narkoman w „La Barca de la Ilusión”, czy mąż muzyk w„Mglistym dniu”), z nią samą (w „Deszczowym dniu” pisze o odwyku, w innych utworach przywołuje zajęcia, jakie wykonywała, m.in. sprzątaczki, rejestratorki w szpitalu), czy jej dziećmi. Czytelników prozy Berlin zachwyci jej styl, umiejętność kreowania postaci z wieloma niuansami, sposób opowiadania historii (np. w „Moje życie to otwarta księga” tę samą historię poznajemy z perspektywy kilku osób). Opowiadania Amerykanki są szczere, dosadne, pełne kąśliwego humoru, intryguje w nich klimat i akcja osadzona często w egzotycznych lokacjach, jak meksykańskie Mexico City, Puerto Vallarta, czy Albuquerke w stanie Nowy Meksyk. Dla kinomanów obowiązkowa będzie lektura tytułowego opowiadania, w którym podglądamy m.in. realizatorów (choćby legendarnego reżysera Johna Hustona i aktorkę Avę Gardner) filmu „Noc Iguany”, który kręcono w Puerto Vallarta. Wyśmienita proza!
W.G. Sebald
„Pierścienie Saturna. Angielska pielgrzymka”
Wydawnictwo Ossolineum 2020
Wrocławskie wydawnictwo, część nobliwego Zakładu Narodowego im. Ossolińskich od 2019 roku publikuje książki niemieckiego mistrza W.G. Sebalda. Dotychczas ukazał się (po raz pierwszy na polskim rynku) tom esejów „Opis nieszczęścia”, wznowiony został „Austerlitz”, obydwa w fenomenalnym przekładzie Małgorzaty Łukasiewicz, dziś jednego z najważniejszych tłumaczy literatury niemieckiej. Pod koniec 2020 roku wznowiono też niezwykłej urody książkę „Pierścienie Saturna. Angielska pielgrzymka”. Swoją niemiecką premierę miała w 1995 roku i ugruntowała wówczas pozycję Sebalda jako jednego z najciekawszych współczesnych niemieckich prozaików. Kariera Sebalda nie trwała długo, przerwała ją sześć lat później tragiczna śmierć pisarza, w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym. Pozostawił po sobie kilka książek, których gatunku trudno niejednokrotnie precyzyjnie określić, ale też i autor myślał ponad gatunkowo. Utwory Sebalda są umiejscowione na pograniczu powieści i reportażu, a „Pierścienie Saturna” bywały określane jako esej podróżny. Narrator, którego imienia nie poznajemy (ale wiele cech, jak zawód i wygląda – mamy zamieszczoną fotografię –świadczy o podobieństwie do samego autora) wyrusza w podróż po wschodnim wybrzeżu Anglii. W opisie jego wędrówki nie znajdziemy jednak typowych opisów odwiedzonych miejsc, bo przeplatają się w jego opowieści i historia obrazu Rembrandta „Lekcja anatomii doktora Tulpa” i dzieje podupadających kurortów w Anglii i intrygująco przedstawiona biografia Josepha Conrada.Tę książkę (z posłowiem Macieja Płazy, laureata Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus z 2018 roku) należy smakować, jak wytrawne wino, a przeczytawszy raz powrócimy do lektury za pewien czas, by odkryć znowu inne zupełnie tropy. Idealny tom dla wielbicieli wysokich lotów prozy. I warto śledzić ofertę Ossolineum, bo będą kolejne Sebaldy.
MAT
