W ubiegłym roku minęła pięćdziesiąta rocznica śmierci generała Władysława Andersa, a także siedemdziesiąta szósta rocznica zwycięskiej bitwy o Monte Cassino,stoczonej przez żołnierzy Drugiego Korpusu Polskiego pod jego dowództwem.
Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, a w tym wspomniany Drugi Korpus, były czwartą co do wielkości siłą militarną, która walczyła o wolność Europy. Bitwa o Monte Cassino stała się dowodem determinacji polskiego żołnierza, który nie szczędząc życia podejmował walkę z okupantem na każdym możliwym froncie.
Także im Europa zawdzięcza wolność. W 1940 roku Hugh Dalton, brytyjski minister wojny gospodarczej w rządzie Winstona Churchilla, obiecał Polakom, że w dniu zwycięstwa, to właśnie oni będą kroczyć na czele parady zwycięstwa, jako żołnierze pierwszego kraju, który przeciwstawił się III Rzeszy.
Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie liczyły w 1945 roku ok. dwustu tysięcy żołnierzy, zaś na Wschodzie były o blisko połowę mniej liczne.Trudno się dziwić rozgoryczeniu żołnierzy, gdy Polska po konferencji w Jałcie znalazła się w sowieckiej strefie wpływów, a oni nie zostali zaproszeni na londyńską paradę zwycięstwa.
I tak 8 czerwca 1946roku aleją The Mall maszerowali Czesi, Belgowie, Brazylijczycy, Meksykanie oraz weterani z Iranu i Fidżi. Polaków nie zaproszono. W ostatniej chwili wysłano jedynie zaproszenie do lotników Dywizjonu 303, lecz ci w geście solidarności odmówili.
Generał Anders kierował reprezentacją Wojska Polskiego, podczas międzynarodowych zawodów jeździeckich w Nicei w 1925 roku. Polacy zdobyli tam cztery pierwsze nagrody, w tym Puchar Narodów. We wrześniu 1939 roku objął dowództwo Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Wiedział, że Polska nie pokona Niemiec, miał jednak nadzieję, że zdecydowana obrona umożliwi Francji i Wielkiej Brytanii zaatakowanie napastnika od zachodu.
17 września, gdy wojska sowieckie wkroczyły do Polski, złudzenia prysły. Wówczas zdecydował na przebicie się z resztką oddziałów do granicy węgierskiej. W czasie walk został dwukrotnie ranny. Po internowaniu trafił do szpitala we Lwowie, dzięki czemu uniknął obozu.Oficerowie, którzy znaleźli się w Starobielsku, Ostaszkowie i Kozielsku na rozkaz radzieckiego Politbiura w kwietniu 1940 roku zostali zamordowani.
Po zaleczeniu ran przewieziono go do Moskwy na Łubiankę. Był tam wielokrotnie przesłuchiwany i torturowany, zmuszano go do wstąpienia w szeregi Armii Czerwonej. Prześladowania skończyły się w chwili, gdy Niemcy uderzyły na ZSRR, a Rosja weszła do koalicji antyhitlerowskiej. Zwolnił go sam szef NKWD Ławrientij Beria, który jednocześnie oświadczył, że mianowano go dowódcą Armii Polskiej w ZSRR, mającej powstać na mocy układu Sikorski-Majski.
Anders był twardym partnerem dla Stalina. Widział, że władze radzieckie w istocie utrudniają formowanie polskiej armii. Brakowało broni, żywności, mundurów, namiotów, koców – praktycznie wszystkiego. Sprzeciwiał się wysyłaniu na front pojedynczych dywizji – źle uzbrojonych, niedożywionych i niewyszkolonych. Wiedział, że to w istocie oznaczałoby ich zagładę.
Gdy w marcu 1942 roku Rosjanie drastycznie ograniczyli racje żywnościowe polskich żołnierzy interweniował u Stalina, jednak zamiast żywności uzyskał zgodę na ewakuację wojsk do Iranu.Wówczas łącznie z ZSRR wyjechało 115 tys. Polaków, w tym 75 tys. żołnierzy.Po dołączeniu walczącej wcześniej w Afryce Północnej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich gen. Sikorski przekształcił tę armię w 2 Korpus Polski powierzając mu dowództwo.
23 marca 1944 roku gen. Leese, dowódca brytyjskiej 8 Armii,postawił przed Korpusem zadanie zdobycia Monte Cassino, najsilniejszego punktu obrony na linii Gustawa, który trzykrotnie próbowały zdobyć wojska alianckie. Dał Andersowi zaledwie dziesięć minut na decyzję, bez konsultacji z rządem w Londynie. Generał wiedział, że będzie to najlepsza odpowiedź na propagandę sowiecką, twierdzącą, że Polacy nie chcą się bić z Niemcami.
Po ciężkich walkach 18 maja 1944 roku patrol Podolskiego Pułku Ułanów zatknął biało-czerwony sztandar na gruzach Monte Cassino i odegrał Hejnał Mariacki.
Generał wraz z Drugim Korpusem w lipcu 1944 roku wyzwolił Ankonę, we wrześniu przełamał linię Gotów, w październiku walczył w Apeninach, a w kwietniu 1945 roku brał udział w bitwie o Bolonię.
Znany był z troski o żołnierzy, nazywał ich swymi braćmi i dziećmi. Starał się także pomóc im w odnalezieniu się w trudnej powojennej rzeczywistości.Polacy w kraju spodziewali się, że po wybuchu wojny między dawnymi sprzymierzeńcami powróci tryumfalnie na „na białym koniu”, by przynieść im prawdziwą wolność. Ten sam motyw chętnie wykorzystywała komunistyczna propaganda, regularnie ośmieszając go w pismach satyrycznych. Oskarżano go o zdradę, faszyzm i antykomunizm. We wrześniu 1946 roku odebrano mu polskie obywatelstwo.
Generał Anders zmarł na emigracji w Londynie 12 maja 1970 roku. Zgodnie ze swoim pragnieniem spoczął na cmentarzu na Monte Cassino wśród swoich żołnierzy.
Krzysztof Wieczorek
