Historia kolei w Gdańsku sięga jeszcze lat 50-tych XIX wieku. W 1852 roku otwarto linię z Tczewa do Gdańska, która kończyła się stacją czołową „Gdańsk Brama Nizinna”. Później linię wydłużono na „Wyspę Spichrzów”, aby ułatwić obsługę portu. W 1865 roku rozpoczęto prace nad linią do Nowego Portu, którą otwarto dwa lata później. Największe przewozy pasażerskie w rejonie Gdańska prowadzono właśnie na tej linii.
Linia do Nowego Portu została zbudowana głównie na potrzeby portu morskiego w „Nowym Porcie”. Wybudowano tam stację czołową o wielkiej powierzchni, liczącą ponad 10 torów. Budynek dworca powstał w charakterystycznej stylistyce portowych gdańskich zabudowań – wszędzie obecny był tutaj mur pruski i liczne elementy drewniane. Nad wejściem do obiektu znajdował się ogromny zegar, przed dworcem znajdował się również obszerny plac obsadzony dookoła drzewami.
Niestety budynek nie przetrwał II wojny światowej (zniszczony w 1945 r.). Po zniszczeniach wojennych zdecydowano się na przebudowę torowiska (teren stacji uległ zmianie, głównie dzięki poszerzeniu kanału portowego między Westerplatte a Nowym Portem). Obecnie na terenie dawnego dworca znajduje się zupełnie inny dom mieszkalny oraz resztki krawędzi peronowej.
W 1951 roku linię przebudowano na potrzeby obsługi przez jednostki elektryczne. Zbudowano jednokrawędziowy peron dostosowany do jednostek EW90, które służyły dawniej w Berlinie. Sieć trakcyjna na całej linii nr 249 była przystosowana do napięcia 3000V, jednak tabor wymagał napięcia 800V. W późniejszym okresie, gdy EW90 i inne przestarzałe jednostki zastąpiono EN57, na linii przełączono prawidłowe napięcie.
Linia 249 bardzo zmieniła się od czasów jej budowy. Po okresie jej przebudowy dla Szybkiej Kolei Miejskiej oddzieliła się od innych linii towarowych biegnących równolegle. Krzyżuje się jedynie w miejscu dawnej linii nr 722 (przebiegała przy słynnym „falowcu” w Gdańsku Nowym Porcie) oraz na przystanku Gdańsk Kolonia. Peron przystanku Gdańsk Zaspa Towarowa jest ostatnim miejscem, gdzie linia posiadała dwa tory. Dalej, przez przystanek Brzeźno dociera do Nowego Portu, gdzie jest jej koniec.
Infrastruktura na linii jest przystosowana do pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych. Perony są dużo krótsze niż na linii nr 250 (Gdańsk Główny – Rumia). Mijankę na Zaspie Towarowej zlikwidowano już w 2000 roku, przez co ograniczono kursy do Gdańska Głównego. Obecnie niedaleko tego przystanku zlokalizowano peron „Gdańsk Stadion Expo”, który jest używany podczas wydarzeń na gdańskim stadionie (wraz z torem linii 249). Zrewitalizowano też odcinek Gdańsk Główny – Gdańsk Zaspa Towarowa (na potrzeby obsługi stadionu).
W połowie peronu Zaspy Towarowej postawiony jest koziołek, przed którym widnieje prostokątny znak z cyferką „0”. Idąc dalej w stronę Nowego Portu zauważyć można liczne ubytki w torowisku, które jest zarośnięte przez coraz grubsze i wyższe drzewka. Kilkaset metrów dalej znajduje się wiadukt, pod którym linia skręca w kierunku wschodnim i dobiega do przystanku Brzeźno.
Ostatni planowy pociąg SKM-ki odjechał w stronę Gdańska Głównego w 2005 roku. Znajduje się tutaj ogromne zadaszenie, peron jest delikatnie „wykrzywiony”, a na jego końcu znajduje się dawna kasa biletowa. W 2002 roku zbudowano tutaj zakończenie toru, przy czym odpięto i rozebrano torowisko przystanku w Nowym Porcie, który znajduje się kilkaset metrów stąd.
Jeszcze w 1998 roku do tego miejsca docierało aż 28 par pociągów. W późniejszym okresie można naliczyć coraz mniej (tylko 18 par w 2001 roku). Linię zamknięto z powodu niskiej frekwencji.
Temat zamknięcia linii kolejowej nr 249 jest nie do końca znany mieszkańcom. Czas przejazdu z Nowego Portu do Gdańska Głównego wynosił około 14 minut, przy czym dojazd tramwajem z tego miejsca zajmuje kilka lub nawet kilkanaście minut więcej. Problemem mogło być usytuowanie przystanków, gdyż linia przebiega przez tereny mało zaludnione (obrzeża dzielnic Brzeźna i Letniewa), gdzie bliżej jest do tramwaju. Jedynymi przystankami położonymi w pobliżu zabudowań mieszkalnych jest Nowy Port i Kolonia. Reszta z nich oddalona jest od terenów mieszkalnych lub dojście do kolei jest utrudnione.
Linia zawsze służyła głównie pracownikom zakładów oraz pracownikom Stoczni Gdańskiej – to dla nich funkcjonowała. Dzisiaj te tereny sprawiają wrażenie coraz bardziej „pustych”. Zawieszenie ruchu na LK249 tłumaczono niską frekwencją podróżnych.
Dzisiaj los linii nr 249 na jej nieczynnym odcinku jest niepewny. Z danych zawartych w sieci linia na odcinku Zaspa Towarowa – Gdańsk Brzeźno jest przeznaczona do likwidacji. Patrząc jednak z drugiej strony, wokół terenów kolejowych zaczynają powstawać osiedla i być może ten kawałek kolei zostanie kiedyś przywrócony.
Również w perspektywie likwidacji tego odcinka teren nie jest za bardzo użyteczny pod budowę, gdyż obok znajduje się używane torowisko linii 227, a teren jest dość wąski i nie nadaje się na zabudowę miejską.
Paweł Wolny
