Jacek Pomorski „Praskie święta radości, czyli zasada Don Giovanniego”
Państwowy Instytut Wydawniczy 2021
Autor niepozornej, niewielkiej objętościowo książki od pierwszej strony chwyta czytelnika za gardło i, pomijając fakt, że wlewa w nie potem wyśmienitego czeskiego pilsnera, nie zwalnia uścisku do samego końca. „Praskie święta radości” (tytuł nawiązuje do diariusza prowadzonego przez narratora) to napisany (nieco w manierze stylistycznej Thomasa Bernharda) ze swadą, w doskonałym rytmie i z uwzględnieniem szczególnego poczucia humoru, hołd dla czeskiej kultury – tej wysokiej i codziennej, co akurat w przypadku naszych sąsiadów w ogóle się nie wyklucza. To opowieść o życiu pewnego warszawskiego literata i niespełnionego autora, który w pracy styka się z wielkimi osobowościami (Miłosz, Kapuściński), obficie ich potem cytując. Ale czas błogosławiony (a wręcz święty) spędza wędrując po Pradze (z kobietą u boku, byle tą zainteresowaną Pragą równie mocno), sondując lokalny koloryt – architekturę, słynne piwiarnie, w których przesiadywali i przekazywali światu mądrości wojak Szwejk (w powieści), czy Pan Bohuszek Hrabal (w świecie rzeczywistym) – i ducha stolicy Czech (oddaje go też Mozartowski „Don Giovanni” skomponowany tamże). Toczy się ta opowieść niby niespiesznie, anegdotycznie, refleksyjnie, ale jednocześnie pozostaje w czeskim klimacie tak bardzo, jak to tylko możliwe. To lektura obowiązkowa dla czechofilów, ale i tych, którzy dotąd miłością do Czechów i czeskiej kultury nigdy specjalnie nie pałali. Zanurzenie się w Pragę w tej książce może zdziałać prawdziwe cuda. Większe niż w „Szpitalu na peryferiach”.
Wojciech Browarny „W drodze. Wrocław śladami Tadeusza Różewicza”
Wydawnictwo Warstwy 2021
W ubiegłym roku przypadała 100. rocznica urodzin Tadeusza Różewicza, poety, prozaika, dramaturga, którą upamiętniono m.in. wydaniem kilku interesujących książek. Ukazał się I tom biografii literata autorstwa reporterki Magdaleny Grochowskiej („Różewicz. Rekonstrukcja”), interesująca korespondencja Różewicza z Czesławem Miłoszem („Braterstwo poezji”), wybór prozy (w słynnej Ossolińskiej serii Biblioteka Narodowa), czy album ze zdjęciami, jakie fotograf Adam Hawałej wykonał podczas prób spektaklu „Kartoteka rozrzucona”, który reżyserował sam Różewicz. Wśród książek, jakie się ukazały na rynku warto polecić czytelnikom świetnie wydany i inspirujący tom „W drodze”, turystyczno-literacki przewodnik po Wrocławiu. Znajdziemy tu miejsca, osoby, anegdoty, które są częścią wielkiego zasobu wspomnień i pamiątek po Różewiczu. Autor, profesor Wojciech Browarny z Uniwersytetu Wrocławskiego, napisał książkę na podstawie badań naukowych, a przedstawia w niej czasy poety i dramaturga we Wrocławiu – jego przyjaciół, współpracowników, ukochane miejsca z punktu widzenia historyjek, zdjęć. Mamy zatem m.in. ludzi, z którymi uwielbiał twórczo spędzać czas (jak z Eugeniuszem Getem-Stankiewiczem, grafikiem i rzeźbiarzem), kolejne adresy zamieszkania Różewicza, miejsca, jakie chętnie odwiedzał (m.in. Park Południowy), ukochane pomniki (m.in. papieża Jana XXIII na Ostrowie Tumskim, czy pastora Dietricha Bonhoeffera obok kościoła św. Elżbiety). Świetnie zaprojektowana książka jest bogato ilustrowana i można ją czytać jednocześnie zwiedzając z poetą Wrocław, w którym spędził pół wieku.
Urszula Jabłońska „Światy wzniesiemy nowe”
Wydawnictwo Dowody na Istnienie 2021
Kiedy kilka lat temu reportażystka Urszula Jabłońska zdecydowała się odwiedzić i przyjrzeć siedmiu niezależnym europejskim wspólnotom (komunom), w których ludzie żyją mając nadzieję na stworzenie idealnych społeczności, nikt jeszcze nie wyobrażał sobie pandemii i zmian, jakie wprowadzi w naszym życiu. Dziś zebranie bogatego materiału do tej książki byłoby zdecydowanie trudniejsze, jeśli nie niemożliwe, choć rzeczywistość wielu z nas (izolacja, przebywanie w zamkniętym, wąskim kręgu ludzi) zaczęła przypominać tę opisaną przez Urszulę Jabłońską. Autorka poznaje portugalską ekowioskę Tamera, gdzie na 154 hektarach dwieście osób zbudowało swoją Terra Nova. Bez wojen i przemocy. W duńskiej stolicy odwiedza Christianię, wspólnotę, w której koegzystuje nawet 900 osób, w Prowansji wioskę Longo Mai z uprawnym polem, na którym wszyscy wspólnie pracują. W tych i jeszcze kilku innych miejscach chciała sprawdzić, czy w zglobalizowanym, kapitalistycznym, nie dbającym o prawa człowieka i o naturę świecie udało się zbudować utopijne społeczności. Czyli przyjazne ludziom, w których czują się spełnieni, mają szansę pielęgnować swoją duchowość, pomagać innym, w sposób zbilansowany korzystać z dóbr matki natury. Obserwacje dostarczyły wielu ciekawych refleksji (nie tylko o miejscach, ale może przede wszystkim o ludzkiej naturze), bo nawet w tak egalitarnych enklawach idealne rozwiązania sprawdzały się niekoniecznie w stu procentach, a poszukiwanie wymarzonego nowego świata stawało się kolejną utopią.
MAT
